Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Na polu uprawnym należącym do prywatnego właściciela znajduje się pojedynczy grób młodej kobiety. Oto okoliczności natrafienia na jej szczątki przez okolicznych mieszkańców oraz zakopania ciała, zebrane przez osobę, która zgłosiła Fundacji istnienie tego grobu.

„W nieustalonym roku ostatniej wojny, dwaj bracia jechali wozem konnym po towar w celu uzupełnienia braków w sklepie. W pewnym momencie jazdy przez pola wolickie, koń wystraszył się, stanął dęba i mimo uderzenia batem, nie chciał dalej jechać. Złamał przy tym częściowo dyszel. Bracia natrafili na ciało młodej kobiety, ok. 19 lat, uderzonej siekierą w głowę. Była to Żydówka ukrywana wcześniej w jednym z domów na Wolicy. Nie wiedzieli, co począć więc ciało wyłożyli na wał (droga biegła w niewielkim obniżeniu). Za nimi jechał inny wóz, ktoś z nich zawiadomił sołtysa wolickiego, bracia naprawili częściowo dyszel i pojechali dalej po towar. Kiedy wracali z towarem, na miejscu odnalezienia ciała zebrała się spora grupa osób, zaczęto także kopać grób. Sołtys wyznaczył ok. 6 młodych osób do kopania. […] Ciało zamordowanej umieszczono bezpośrednio w dole, nie przykrywając niczym twarzy.”

Nadal pozostaje nieznane imię i nazwisko zamordowanej. Właściciele pola, na którym ją zakopano kultywują o niej pamięc poprzez palenie zniczy i składanie kwiatów. W trakcie wizji lokalnej grobu w sierpniu 2020 r. spotkaliśmy się z synem mężczyzny, który zakopywał ciało zamordowanej dziewczyny: „My do teraz to pole nazywamy „Na Żydówkę”. Ludzie się nie raz z nas śmiali: „a zostawiają tam znicze, kwiatki”. Tak było, tata mówi widział ją tylko, znać ją nie znał, tylko ją widział. Zakopywał. […] Tata nam opowiadał, że to była bardzo piękna dziewczyna, warkocze, bardzo piękna dziewczyna, młoda, jak mi on opowiadał, 18, 19 lat.” Nasi rozmówcy pomogli również ustalić przybliżoną lokalizację grobu. We wskazanym przez nich miejscu tego dnia umieściliśmy drewnianą macewę. 

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w 2020 roku ramach projektu „Punkty Odniesienia – oznakowanie 24 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami.”. „Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia.
Więcej o projekcie można przeczytać tutaj:
https://zapomniane.org/wp-content/uploads/2018/10/MACEWY_punkty-odniesienia_folder.pdf

Projekt „Punkty Odniesienia – oznakowanie 24 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami.” był realizowany dzięki dofinansowaniu Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny oraz The Matzevah Foundation.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 13.08.2020 r. przeprowadzono wizję lokalną w celu ustalenia lokalizacji grobu pojedynczej ofiary. Obszar który został wskazany przez świadków jest zlokalizowany wśród pól ornych (GPS: N 50°01.459′ E022°25.312′). Grób według opisów świadków, mieści się na polu ornym, tuż przy drodze i prawdopodobnie blisko osi miedzy.

Obraz rzeźby terenu (LiDAR) w tym przypadku nie jest pomocny, ze względu na niewielki format samego grobu oraz ciągłe kultywowanie gleby. Punkty odniesienia występujące w tym terenie ulegają zmianom w czasie, co nie pozwala na precyzyjne wskazanie miejsca pochówku.

Nie prowadzono badań georadarowych.

Nie prowadzono kwerendy zdjęć lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w miejscowości Wolica/Gać. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN Rz 552/1 – dotyczy grobów wojennych w miejscowości Gać w pow. przeworskim.