Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

We wrześniu 2015 r. udaliśmy się do Tarnowa na spotkanie z panem Janem J., emerytowanym leśnikiem (rocznik 1932), gajowym, który opowiedział o dwóch egzekucjach na Żydach w Lesie Cendrowizna, znajdującym się między Tarnowem i Miastkowem:

“Tam [w Lesie Cendrowizna] za okupacji pracowali Żydzi w lesie, tam też był mord koło leśniczego, las sadzili młodzi ze wsi, gajowy dozorował tę robotę, przyjechało gestapo z Łomży, pytają się, czy Jude pracuje, a tam Żydówki były. Osiem było dziewczyn żydowskich i też tam ich rozstrzelili, zgwałcili.

Mój wujek był szewcem, niósł buty komendantowi żandarmerii, jak raz wchodzi na skraj lasu a oni [Niemcy] zganiali ludzi do lasu, 2 czy 3 rodziny z Łub [z Łub-Kurek], Żydów. I tam strzelanina. Strzały ucichły i wyleciał taki może z 10 lat Żydziak na dróżkę i uciekał. To mu [Niemiec] strzelił z tyłu, aż mu mózg wysadziło. Niemcy wyskoczyli na bryczkę i pojechali, i tak zostawili. Wujek te buty zaniósł i wracał z powrotem, chciał zobaczyć co oni tam w tym lesie zrobili. [Później] przywieźli kogoś [do zakopania zwłok], bo oni myśleli, że oni mają złoto, nie chcieli żeby sami to robili, tylko przywieźli pracowników. Tam jest jeden okop i drugi, tam są takie duże okopy z 20 roku, w nich był jakiś szpital wojskowy. W tych okopach są dwie rodziny lub trzy.

Tutaj w Tarnowie było pięć rodzin żydowskich po sąsiedzku, Fiszek Kawka, Dawid, Elek” (Tarnowo, 4 września 2015 r.).

Więcej szczegółów na temat żydowskich rodzin z Tarnowa i ich losu dostarczają zeznania świadków, którzy w latach 70. zeznawali w ramach śledztwa w sprawie zbrodni popełnionych przez żandarmów niemieckich z posterunku w Miastkowie:

Julian R. (S164/68) zeznanie z 7.06.1973 r.: “Natomiast w Tarnowie zostali zamordowani przez żandarmów Żydzi, którzy w naszej zamieszkiwali. Byli to Eliasz Kawka lat 50, rolnik, oraz Siepsu, lat 50, rzeźnik. Samego momentu zamordowania tych dwóch Żydów nie widziałem. Słyszałem tylko strzały i krzyki mordowanych Żydów. Było to chyba pod koniec 1941 roku.[…] Pochowano je [zwłoki] najpierw na podwórku Eliasza Kawki, a następnie przeniesiono na cmentarz w Śniadowie. Sprawcami tej zbrodni byli, jak mi wiadomo, żandarmi z posterunku w Miastkowie.”

Władysław J. (S164/68) zeznanie z 7.06.1973 r.: “Daty dokładnie nie przypominam, ale wydaje mi się, że jeszcze w 1941 roku lub 1942, żandarmi z posterunku w Miastkowie zamordowali na terenie naszej wsi [Tarnowo] dwóch Żydów. Byli to Eliasz Kawka, lat 50 oraz Siepsu. Kawka był mieszkańcem naszej wsi, natomiast Siepsu, tak słyszałem, pochodził z Nowogrodu i tylko jakiś czas przebywał w Tarnowie. […] Ponieważ mieszkałem w pobliżu Kawki, słyszałem strzały. […] Zwłoki zamordowanego pochowali inni Żydzi, którzy wtedy w naszej wsi jeszcze przebywali. Zakopali najpierw na podwórku, później przenieśli na cmentarz w Śniadowie. Po pewnym czasie zabili również Żyda Siepsu. Nadmieniam, że, jak mi się wydaje, Siepsu został zabity przed Kawką na pewien czas. Zwłoki pochowali za stodołą, lecz nie wiem czyją, później zostały one podobno przeniesione na cmentarz. Daty dokładnie nie pamiętam, ale rok lub dwa po przyjściu Niemców na nasze tereny w miesiącu kwietniu […] koło kolonii Nowiny. W pobliżu był las, tak zwany Tarnowski. W pewnym momencie usłyszałem strzały w pobliżu lasu. Udałem się na kolonie Nowiny chcąc dowiedzieć się co się dzieje, ponieważ oprócz strzałów słychać było także krzyki ludzkie. Uzyskałem informację, że to żandarmi z posterunku w Miastkowie rozstrzeliwują Żydów. […] Po pewnym czasie poszedłem na miejsce egzekucji i widziałem odgrzebane częściowo zwłoki ludzkie, które były przez żandarmów zakopane. […] Miała to być rodzina żydowska, być może sześcioosobowa.”

W trakcie wizji lokalnej w lesie pan Jan wskazał dwa duże doły w lesie, w których zdaniem naszego rozmówcy z dużym prawdopodobieństwem znajdują się zwłoki Żydów z Łub-Kurek. Dokładna lokalizacja grobów wymaga dalszych bezinwazyjnych badań terenowych.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Tarnowie. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], imię: Jan J. [świadek naoczny], ur. 1932, temat i słowa klucze: żydowskie groby w Tarnowie, rozm. przepr. Agnieszka Nieradko, Tarnowo, 4 września 2015 r.

DS 164/69, Akta w sprawie karnej zbrodni popełnionych przez żandarmów niemieckich z Miastkowa, pow. Łomża na terenie Miastkowa i okolicznych wsi w latach 1941- 44, s. 72-76.

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945, woj. łomżyńskie, Warszawa 1985, s. 204.

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości.