Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

W 1943 r. (miesiąc i dzień nieznane) zostało rozstrzelanych w Szydłowie ok. 30 Żydów w tym 12 osób z rodziny Zelmanów i 2 osoby z rodziny Fiszlów. Nazwisk pozostałych ofiar nie ustalono. Zwłoki pochowano na cmentarzu żydowskim w Szydłowie oraz w przypadkowych miejscach (IPN Bu 2448/381).

Nie udało się jak do tej pory ustalić, w którym miejscu na cmentarzu znajdują się ich groby. Jeśli chodzi o rodzinę Fiszlów, w rzeczywistości nosili oni nazwisko Tarkieltaub i byli właścicielami młyna. Fiszlami nazywano ich od imienia ojca rodziny Fiszla, który zmarł w czasie wojny podczas ukrywania się u chrześcijańskich sąsiadów. Jego ciało ma nadal spoczywać w przydomowym ogródku.

W 2015 r. w trakcie badań archeologicznych przeprowadzonych na terenie zamku w Szydłowie, w tzw. sali rycerskiej w północno-zachodnim narożniku zachodniego członu zamku, natrafiono na masowy grób ofiar Holocaustu. We wspólnej mogile złożono ciała co najmniej sześciu osób. Archeolog nadzorujący prace ustalił, na podstawie rozmów z mieszkańcami miejscowości, że zwłoki należą najprawdopodobniej do żydowskiej rodziny Zalcamanów lub Zelcmanów zamordowanej przez Niemców w 1942 r. Według niektórych mieszkańców Szydłowa zamordowani pochodzili z pobliskich Kurozwęk. Trudno rozstrzygnąć, czy chodzi o tę samą rodzinę, o której mowa w cytowanym wyżej dokumencie.

Z kolei wójt gminy Szydłów, który pełnił tę funkcję w czasie okupacji niemieckiej zeznał w 1947 r. przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Radomiu, że w 1942 r. w trakcie wywózki Żydów do Chmielnika zamordowano na terenie Szydłowa 6 osób (starców, kobiety). Ciała ofiar pochowano na terenie cmentarza żydowskiego (IPN GK 179/116).

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w ramach projektu “Punkty odniesienia”. “Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia. 

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://zapomniane.org/wp-content/uploads/2018/10/MACEWY_punkty-odniesienia_folder.pdf

Projekt znakowania grobów drewnianymi macewami Fundacja Zapomniane realizuje od 2017 r. W stałej współpracy z The Matzevah Foundation.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 31.12.2013 r. przeprowadzono wizję lokalną w miejscu zbiorowego grobu (GPS:N50°35.427‚E020°59.984‚). Lokalizacja ta została potwierdzona inwazyjnymi badaniami archeologicznymi, przeprowadzonymi w listopadzie 2015 r. na zlecenie Urzędu Miasta. Podczas prac archeologicznych odkryto szczątki ludzkie ośmiu ofiar.

Nie prowadzono badań geofizycznych.

Pomiar rzeźby terenu (LIDAR) nie jest pomocny w tym przypadku.

Nie przeprowadzono kwerendy fotografii lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Szydłowie. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

GK 179/116, Akta OKBZN w Radomiu dot. żydowskich grobów wojennych na terenie m. Szydłów, pow.staszowski, woj. świętokrzyskie.

IPN Ki 53/4494, żydowskie groby wojenne na terenie m. Szydłów, pow.staszowski, woj. świętokrzyskie.

IPN BU 2448/381, żydowskie groby wojenne na terenie m. Szydłów, pow.staszowski, woj. świętokrzyskie.