Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

W 2016 r. za pośrednictwem portalu Wirtualny Sztetl dotarła do nas informacja o nieoznakowanym grobie żydowskim w gminie Szczucin od mieszkańca tamtego regionu, którego dziadek pochodzi ze wsi Słupiec: “Z opowieści mojego dziadka wynika, iż wie i jest w stanie określić miejsce (jak sam mówi nie z dokładnością do metra), gdzie podczas wojny rozstrzelano rodzinę żydowską – małżeństwo oraz ich córkę w ciąży, był jeszcze z nimi partner tejże córki, lecz udało mu się zbiec. Niemcy przyszli z nimi do mojego pradziada, kazali zabrać łopatę i iść z nimi do lasu, potem kazali pradziadkowi kopać dołek, po wszystkim zastrzelili Żydów i kazali ich zakopać. Dziadek opowiadał mi jak jego tata, czyli ten mój pradziad, zakopywał i płakał. Ruszyła mnie ta historia i bardzo chciałbym, żeby ktoś się tym zainteresował, ponieważ leżą oni w środku lasu, bez żadnych tablic, teraz rośnie tam młodnik, czyli młody las.” (fragment maila z 2016 r.)

W trakcie kwerendy w zasobach IPN nie udało się natrafić na dokumenty opisujące podobne zdarzenie. Rok później, 7 kwietnia 2017 r. otrzymaliśmy zgłoszenie telefoniczne z Słupca od innego mieszkańca, który informował o nieoznakowanym grobie żydowskim znajdującym się na na wale wiślanym, na pograniczu pól. W grobie mają spoczywać członkowie rodziny Fass lub Jass: kobieta w ciąży, dwoje dzieci i mężczyzna. Pochodzili ze Szczucina. Czy chodzi o to samo zdarzenie? Podobieństwo, jakie się pojawia w obydwu relacjach, to obecność kobiety w ciąży wśród zamordowanych.

25 lipca 2017 r. przedstawiciel Komisji Rabinicznej do spraw Cmentarzy odbył wizję lokalną w Słupcu, w trakcie której udało się dotrzeć do jednego z najstarszych mieszkańców miejscowości. Pan Augustyn mieszka w odległości około dwustu metrów od miejsca pochówku zamordowanych. Świadek zeznaje, iż w trakcie wojny niemieccy żołnierze zamordowali rodzinę żydowską: mężczyznę o nazwisku Jass, jego ciężarną żonę, dwójkę dzieci oraz siostrę jego lub jego żony. Według naszego rozmówcy egzekucja miała miejsce latem roku 1940 lub 1941. Świadek wiedział, że nieopodal gospodarstwa, w którym mieszka do tej pory, między wałem przeciwpowodziowym, a rzeką Wisłą, ukrywa się rodzina żydowska. Któregoś dnia, kiedy z kolegą wypasał krowy, nadjechali Niemcy, chłopcy usłyszeli krzyki, strzały i uciekli. Żydzi zostali rozstrzelani, a Polakom polecono zakopać ciała. Świadek wówczas wrócił na miejsce egzekucji. Twierdzi, że Niemcom o miejscu pobytu Żydów donieśli Polacy, którzy pomogli również Żydów ująć:

“…i usłyszeliśmy krzyk. […] Ile jo miał? 10 lat. Jak my usłyszeli strzały, tak my uciekli, bo strzelali do tych Żydów. Chłopów wzięli na nagonkę, żeby, no, obstawili to, bo… To było zeznane [zdradzone]. Do Niemców było doniesione, że te Żydy są tu i tu. Bo ludzie się bali… […] Potem jak odjechali te Niemcy, tak my się wrócili z tym kolegą. No panie, obraz nędzy i rozpaczy. Widziałem pierwszy raz. Najgorzej mi wzrok było tych dzieci. Tak leżeli, jeden miał tak całą czaszkę miał zdjętą, no od strzału, no. Drugi tak leżoł. Jeszcze później cholery wykopali dołki też tutaj, chłopy pierony wzięli mnie, jeden za ręce drugi za nogę i nad temi Żydami, nad tem dołkiem mnie tak huśtali, takem się darł niesamowicie… […] Bo to Niemcy ich wzięli, chłopów, jak szli strzelać tych Żydów, musieli obstawić. No i chłopy ich wyprowadzili, złapali, doprowadzili, bo uciekali, no i rozstrzelali tych Żydów. [… ] Niemcy ich złapali. Niemcy szli z chłopami. Nie, żeby to ludzie, takie o prywatne, łapali i doprowadzali do Niemców. […] Nie pamiętam w którym to roku ich tutaj zastrzelili. To był może… Bo zimę przetrzymali, to było w lecie jak ich rozstrzeliwali. To by mógł być 40 rok albo 41.” (Słupiec, 25 lipca 2017 r.)

Zgodnie z opisami świadka, grób znajduje się na terenie współczesnej działki o numerze 120407_5.0013.15 lub działki sąsiedniej. “Tam, gdzie byli pochowani, no to byli równo ze ziemią, nie, a później to zgniło wszystko, i taki dołek był, takie zapadnięte. A teraz zasypali te […] ziemią, pewnie metr jest albo półtora ziemi. Ta nizina była zasypana, ale jeszcze jest nizina.” (Słupiec, 25 lipca 2017 r.) Prawdopodobnie świadek ma na myśli remont wału przeciwpowodziowego przeprowadzony w 1973 r.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Słupcu. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Zasób Fundacji Zapomniane, korespondencja mailowa z 2016 r. z mieszkańcem gminy Szczucin, prawnukiem naocznego świadka pochodzącym ze wsi Słupiec, temat i słowa klucze: żydowskie groby w Słupcu, Zagłada Żydów w Słupcu.

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], imię: Augustyn [świadek naoczny], data ur. [brak], temat i słowa klucze: żydowskie groby w Słupcu, rozm. przepr. Agnieszka Nieradko, Słupiec, 25 lipca 2017 r.

Zasób Fundacji Zapomniane, raport Filipa Szczepańskiego – cytaty pochodzą z wywiadu przeprowadzonego przez Filipa Szczepańskiego z panem Augustynem w dniu 25.07.2017 w jego domu w miejscowości Słupiec pod numerem 312. Sporządził Filip Szczepański Komisja Rabiniczna ds. Cmentarzy Strona 2 z 6 Słupiec, gmina Szczucin. W domu na działce o nr. 65 mieszka świadek pan Augustyn. Na działce o nr. 15 bądź sąsiedniej znajduje się grób opisywany przez świadka. Strona 3 z 6 Słupiec, gmina Szczucin. W obrębie niebieskiego prostokąta może znajdować się grób pięciorga Żydów. Strona 4 z 6 Słupiec, gmina Szczucin. Możliwe miejsca pochówku wytypowane jedynie na podstawie zeznań świadka, prospekcji powierzchniowej oraz wskazań różdżki hiszpańskiej. Koordynaty: 1. 50°19’58.1″N 21°09’47.5”E 2. 50°19’58.1″N 21°09’47.9”E 3. 50°19’56.6″N 21°09’46.8″E Strona 5 z 6 Słupiec, gmina Szczucin. Teren opisywany przez świadka jako miejsce pogrzebania pięciorga Żydów. Strona 6 z 6.

IPN Kr 1/1278, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Krakowie, Ankiety.

IPN Kr 1/1314/C, Skoroszyt, pow. Dąbrowa Tarnowska, tom III, mieszkańcy pow. Dąbrowa Tarnowska, którzy zginęli na terenie powiatu Dąbrowa Tarnowska, woj. Krakowskie.

IPN Kr 1/1314/B, Skoroszyt, pow. Dąbrowa Tarnowska, tom II, Rejestr miejsc i faktów zbrodni hitlerowskich, pow. Dąbrowa Tarnowska, woj. Krakowskie, Kraków 1975 r..

IPN BU 2448/433, dot. żydowskich grobów wojennych na terenie miejscowości Słupiec, gmina Szczucin, pow. Dąbrowski.