Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Rejestr miejsc i faktów zbrodni dla byłego województwa katowickiego odnotowuje następujące wydarzenia na terenie Pilicy:

“- 5 listopada 1942 r. funkcjonariusze gestapo i żandarmerii z Miechowa i Wolbromia rozstrzelali ok. 20  osób pochodzenia żydowskiego. Nazwisk ofiar nie ustalono. Ciała zagrzebano w polu. 

– styczeń 1943 r.: żandarmi z Wolbromia rozstrzelali ok. 70 osób pochodzenia żydowskiego z Pilicy i okolic. Zwłoki pochowano na cmentarzu.

– jesień 1943 r.: żandarmi rozstrzelali na cmentarzu żydowskim kilkunastu Żydów. Nazwisk ofiar nie ustalono.

– zima 1944 r.: żandarmi rozstrzelali na cmentarzu żydowskim 3 Żydów”.

Dysponujemy również kwestionariuszami o egzekucjach masowych i grobach masowych datowanymi na 27 września 1945 r. Dotyczą one wydarzeń z jesieni 1942 r. oraz ze stycznia 1943 r. Piewszy z nich datuję jesienną egzekucję z roku 1942 na 5 września oraz stwierdza, że “nazwiska ofiar pozostają nieznane, gdyż część Żydów Niemcy wywieźli do Wolbromia, a część około 20 osób, od razu rozstrzelali. Których wywieźli a których rozstrzelali na miejscu nie udało się ustalić.” Ofiary zostały zakopane w wspólnym grobie o wymiarach 2×10 m.  (IPN Gk 163/11)

Nazwiska 70 osób zamordowanych w styczniu 1943 r. również pozostają nieznane. “Zwieziono ich z okolicznych osad i miasteczek i w ciągu kilku dniu stopniowo w miarę dowożenia ich rozstrzeliwano”. Według tego samego dokumenty zamordowane 20 osób zakopano na cmentarzu żydowskich we wspólnych i pojedynczych grobach, “których zupełnie nie można odnaleźć, albowiem Niemcy kazali od razu ziemię wyrównać i obecnie rosną tam drzewa i krzaki”. (IPN Gk 163/11)

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 14.02.2022 r. przeprowadzono wizję lokalną na cmentarzu żydowskim w celu ustalenia lokalizacji zbiorowych grobów.  Wytypowano miejsce w północno – wschodnim narożniku działki

(GPS: 50°27’12.6″N 19°38’38.3″E),

Lokalizacja ta charakteryzuje się obniżeniem w terenie widocznym na pomiarze rzeźby terenu (LiDAR), przybliżony format depresji to ok. 16.0 mb x 12.0 mb. Ponadto pomiar rzeźby terenu ukazuje kolejne wyraźne zapadlisko zlokalizowane w pobliżu narożnika południowo – zachodniego (GPS: 50°27’09.4″N 19°38’35.6″E), o przybliżonych wymiarach ok. 13.0 mb x ok. 13.0 mb.

W wyniku kwerendy archiwalnych fotografii lotniczych pozyskano zdjęcie o sygnaturze TU GX 862 frame 2 001 (1944 r.). Fotografia obejmuje obszar cmentarza żydowskiego. Na fotografii widoczne jest ogrodzenie cmentarza. Roślinność w części narożnika północno – wschodniego uniemożliwia interpretację pod kątem naruszeń powierzchni. Obszar cmentarza od strony zachodniej nie ujawnia wyraźnych naruszeń.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości żydowskich ofiar w Pilicy. Jeżeli wiesz coś więcej napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN Gk 163/11 Ankieta. Egzekucje. Groby. Województwo krakowskie; tom IV; Kwestionariusze o egzekucjach masowych i grobach masowych- woj. krakowskie

IPN Gk 196/323 Proces Józefa Buhlera

IPN BU 2448/478 żydowskie groby wojenne na terenie m. Pilica

IPN BU 2448/479 żydowskie groby wojenne na terenie m. Pilica

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-194, woj. katowickie, Warszawa 1985 r.

Dziękujemy International Holocaust Remembrance Alliance za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości. Materiały do tej strony zostały opracowane, zdigitalizowane i udostępnione w ramach projektu “Rozwój cyfrowego archiwum żydowskich grobów wojennych poza obozami Zagłady i edukacyjne wykorzystanie zasobów archiwum”, ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.