Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

W listopadzie 2015 r. otrzymaliśmy drogą mailową zgłoszenie o nieoznakowanym grobie żydowskim w miejscowości Ostrówek Węgrowski. Zgłaszającym był mieszkaniec tej miejscowości, który znał to miejsce z przekazów swojej babci. Grób 11 Żydów zamordowanych pod koniec wojny miał się znajdować na skraju lasu, obecnie na terenie prywatnym. Z pozyskanych dokumentów z zasobów IPN dowiadujemy się, że jesienią 1942 r. wszystkich Żydów z Ostrówka, mężczyzn, kobiety i dzieci zgromadzono na placu koło fabryki i rozstrzelano. (IPN BU 2448/1060)

W trakcie wizji lokalnej w Ostrówku Węgrowskim w marcu 2018 r. zarejestrowaliśmy relację naocznego świadka mordu na kilkorgu osób:

“Ja patrzę, a na tej drodze straszna strzelanina, Niemcy, o Jezu kochany, Niemcy…A przed nimi mężczyźni uciekają po tej takiej szerokiej drodze, tak o, żeby wyminąć, żeby ta kula ich chyba nie trafiła, ja tak myślę. No i nic… ale ja to dziecko złapałam, poleciałam do matki. Później, za jakiś czas ja wracam, poszliśmy, już tych Niemców nie było, poszliśmy tam i leżały dwie dziewczyny, już zabite, te chłopcy chyba pouciekali gdzieś dalej… No i przyszłam do domu, mąż siedział, z pracy dopiero, mówi, że Niemcy zabijają Żydów.

 – A ile osób było? Ilu Żydów było?

 – No tych Żydów, tych co zabitych tu, to były dwie Żydóweczki. Tylko jedna to się nazywała, w moim wieku, Fejda, a druga to Rymarzówna nazywali, bo jej ojciec był Rymarzem. A więcej, to co ja… No i pochowali tu, te właściciele pouciekali z tego domu tam, no i na tym koniec. Pochowali, cicho sza. Za parę dni znów idę do tej mamy. Patrzę, znowuż jakoś Niemców pełno i strzelanina. O matko boska, wyleciałam patrzeć, ludzi pełno z daleka. No więc poszli te Niemcy, bo on [gospodarz, u którego ukrywali się Żydzi]  zrobił kryjówkę tym Żydom, pod piwnicą. I oni tam mieszkali. Ale wie pan, jak to Żydzi, to oni ciekawe byli, ktoś ich chyba wyśledził i oskarżył. No i, także przylecieli te Niemcy ich bić. Te Żydzi nie chcieli wyjść z tej kryjówki. Jak nie chcieli wyjść, tak poszedł żandarm, po P., żeby poszedł i tych Żydów z tej nory powyciągał, bo Niemcy się bali, że oni może mają broń, no nie wiem co. No i wtedy on biedny poszedł, bał się, ale wszedł i tych Żydów powyciągał. I powyciągał akurat na tę górę, tam były takie krzaki, takie zarośle i piaszczysta góra, i tam wybili i zakopali ich. 

– A ilu ich było, tych Żydów? Ilu ich tam było? Tam u P.?

– Tu było pięcioro.

– Pięcioro z tą dwójką, czy bez tej dwójki?

– Ta dwójka inna historia.

– Ale ten sam grób?

– Nie.” (Ostrówek Węgrowski, marzec 2018 r.)

Ponadto, z dokumentu GKBZH w Polsce dowiadujemy się, że:” Na przestrzeni lat 1940-44 żandarmeria stacjonująca w Budziskach systematycznie przeprowadzała akcje przeciwko obywatelom polskim narodowości żydowskiej w postaci wywożenia do obozu zagłady w Treblince, rozstrzeliwań itp. […] Rozstrzelano rodzinę żydowską, która ukrywała się w zabudowaniach Witolda P. Innym razem obok domu Marii Z. rozstrzelano obywateli  żydowskich. Śmierć ponieśli m.in.: Tołwina z dzieckiem, Josek Blum, Raichert Lanfer. (IPN Bu 2448/1065). Brak informacji o miejscu pochówku

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 20.03.2018 r. przeprowadzono wizje lokalne w dwóch lokalizacjach wskazywanych, jako miejsca zbiorowych pochówków. Pierwsza lokalizacja (GPS: N52°32.873′ E021°46.753′) została zakreślona jako obszar,w którym ma się znajdować zbiorowy pochówek pięciu ofiar. W miejscu tym rosną młode drzewa, które będą utrudniać zbieranie oraz interpretację danych georadarowych. W przypadku nie dokładnego wskazania lokalizacji, a także terenu, który ma zmienną topografię, obraz rzeźby terenu (LiDAR) nie jest pomocny. Nie prowadzono kwerendy zdjęć lotniczych dla tego obszaru. Badania georadarowe są planowane na rok 2021.

Druga lokalizacja (GPS: N52°33.039′ E021°46.508′) to duży zalesiony obszar w którym ma się znajdować grób dwóch ofiar (kobiety). Teren charakteryzuje się piaszczystymi wzniesieniami, które bardzo utrudniają interpretację obrazu rzeźby terenu (LiDAR). Zakreślony obszar jest zbyt duży, aby podjąć próbę odnalezienia dokładnej lokalizacji grobu o tak małym formacie. W tym przypadku badania georadarowe nie będą prowadzone. Nie prowadzono kwerendy zdjęć lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w miejscowości Ostrówek Węgrowski. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN Bu 2448/1065

IPN Bu 2448/ 1060 Ankiety Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce oraz Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Warszawie, zebrane w latach 1968-1972.  Ankiety dotyczące woj. warszawskiego, powiat Węgrów.