Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

W Olszewnicy Nowej znajduje się miejsce pochówku 120 osób zamordowanych przez żandarmerię niemiecką 15 sierpnia 1942 roku. Ofiarami mordu byli Żydzi i Romowie, mężczyźni, kobiety i dzieci. Ofiary zostały przywiezione na miejsce kaźni z Fortu III w Pomiechówku i rozstrzelane. 

Ustalenie dokładnej lokalizacji grzebaliska było możliwe dzięki wskazaniu naocznego świadka zbrodni. Świadek zapamiętał również łunę widoczną w miejscu, gdzie płonęły rzeczy osobiste odebrane ofiarom przed śmiercią. (gazetapowiatowa.pl data dostępu 30 grudnia 2021 r.). 

O wydarzeniu opowiada także Zuzanna L.:

“Wozy pojechały w stronę lasu. Wyraźnie słyszeliśmy krzyk i lament […] Później okazało się, że na wozach w słomie przywieziono Żydów z obozu w pomiechowskich fortach i spalono ich żywcem z tymi kopkami zboża […] Po obiedzie (po południu) spalone trupy zaczęto przenosić do dołu w lesie, który powstał w wyniku wybuchu bomby. Wzięło w tym udział kilka starszych osób z Olszewnicy i Krubina, którym Niemcy nakazali wozami przewieźć ciała i zakopać w tym dole. Potem krążyła pogłoska, że jak zakopywano ten dół, to jeszcze się ziemia ruszała, nie wszyscy byli martwi” (Nasza gmina, nr 5)

Pan Stanisław T. pamięta więźniów, którzy przyjechali do Olszewnicy: “byli wymęczeni, wręcz zmaltretowani, wielu chodziło na czworaka”. Pan Stanisław pamięta wspomina również strzały, które dobiegały z lasu. Pan Stanisław był w miejscu grzebaliska. Opowiada:

“Po wszystkim poszliśmy szukać tego miejsca. Pamiętam, że był to ogromny dół, o średnicy około 3 metrów. Starsi ludzie opowiadali nam, że nie wszystkich dobili strzałami, część była przysypana żywcem” (Relacja Pana Stanisława Trzaskomy)

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w 2021 roku ramach projektu “Punkty Odniesienia – oznakowanie 25 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami”. To pierwsze miejsce, na które trafiliśmy, gdzie spoczywają zarówno żydowskie, jak i romskie ofiary. Dlatego było to też dla nas pierwszą okazją do tego, żeby stworzyć nowy znacznik dla oznaczenia miejsca pochówku ofiar romskich.  “Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia.

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://tinyurl.com/muknnyd6

Projekt  “Punkty Odniesienia – oznakowanie 25 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami.” był realizowany dzięki dofinansowaniu Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny oraz The Matzevah Foundation.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniach: 11.08.2020 r., 07.09.2020 r., 15.11.2021 r. przeprowadzono wizje lokalne miejsca precyzyjnie wskazanego przez świadka (zał. 1 – fotografia lokalizacji 1). Według wiedzy świadka lokalizacja ta jest miejscem ludobójstwa dokonanego na romskich oraz żydowskich ofiarach Zagłady (GPS: N 52°25.786’E 020°50.268′). Miejsce zagrzebania ciał to obszar leśny charakteryzujący się osłonięciem piaszczystą wydmą ze wszystkich stron, a także jest lokalizacją dobrze skomunikowaną poprzez bezpośredni dostęp do dwóch dróg biegnących tuż obok wskazanego obszaru, co sugeruje, że lokalizacja ta była pragmatycznie dobrana do wykonania egzekucji (zał. 2 LiDAR – obraz rzeźby terenu). Piaszczysty grunt we wskazanym obszarze był zapewne naruszany w przeszłości, świadczą o tym dwie wyraźne depresje widoczne w terenie. Zapadliska w tym miejscu potwierdzają zmiany zachodzące w gruncie, które powodują, że strop grobu zapada się do środka, takie ślady w topografii terenu pozostawiają po sobie m.in. zbiorowe lub masowe groby. Ponadto naruszenia gleby mogły powstać w późniejszym czasie w związku z możliwymi przeszukiwaniami grobów pod kątem wartościowych przedmiotów należących do ofiar. Podczas wizji lokalnej w dniu 07.09.2021 r. przeprowadzono badania z użyciem georadaru (MALA RAMAC X3M – 500 Mhz). Sondaże georadarowe wykonano w dwóch obszarach, obszar 1 – Echogramy ONO1/ONO2 oraz obszar 2 – ONO3/ONO4. Obszar 1 o wymiarach ok. 3.5 – 4.0 mb na ok. 10.0 mb zawierający obie depresje oraz obszar 2 o wymiarach ok. 2.6 mb na 5.0 mb. Obszar 1/2 zostały wytyczone i przebadane w dwóch osiach. W osi długości profile georadarowe w obszarze 1 wyniosły 16.2 mb, w osi szerokości 6.0 mb, w obszarze 2, w osi długości profile wyniosły 10.0 mb, w osi szerokości 6.0 mb. Głębokość penetracji to ok. 3.0 m p.p.t. (60 ns). Na echogramach zarejestrowano anomalie w obu obszarach poddanych badaniom. Większe zbiory anomalii wymieniono w tabeli poniżej.

(Pełen raport do pobrania).

Nie prowadzono kwerendy zdjęć lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości żydowskich ofiar w Olszewnicy Nowej. Jeżeli wiesz coś więcej napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Rejestr Miejsc i Faktów Zbrodni Popełnionych Przez Okupanta Hitlerowskiego na Ziemiach Polskich w latach 1939-1945; województwo stołeczne warszawskie. Olszewica Nowa, gm. Skrzeszew.

“Wieliszew. W Olszewnicy Nowej odkryto mogiłę z około 120 ciałami. To ludzie wymordowani w 1943 roku”, Gazeta Powiatowa: Jabłonna, Legionowo, Nieporęt, Serock, Wieliszew, 17 listopada 2021. Dostęp [31.12.2021]:

<https://gazetapowiatowa.pl/wiadomosci/wieliszew/wieliszew-olszewnicy-nowej-odkryto-mogile-okolo-120-cialami-ludzie-wymordowani-1943-roku/>

Nasza gmina, magazine no. 5, May 2001; memories of Zuzanna Liwska

Zeznanie Pana Stanisława Trzaskomy, mieszkańca Olszewnicy Nowej, spisane w obecności wójta gminy Wieliszew, Pana Pawła Kownackiego i Pana Artura Sierawskiego.

Dziękujemy International Holocaust Remembrance Alliance oraz Ambasadzie Republiki Federalnej Niemiec w Warszawie za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości.