Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Już od wielu lat prowadzimy poszukiwania mogiły zamordowanej w 1943 roku Maryli Zygielbaum. Dzięki pomocy, jaką otrzymaliśmy od Sołtysa Mirca, udało nam się dotrzeć do mieszkańców gminy, którzy pamiętają Marylę oraz okoliczności jej śmierci. Dzięki ich relacjom oraz dokumentom pozyskanym z zasobów Instytutu Pamięci Narodowej ustaliliśmy, że Maryla pochodziła z Tychowa Nowego, z rodziny miejscowego szewca. Miała dwie starsze siostry. Była to jedyna żydowska rodzina zamieszkująca tę miejscowość do czasu wybuchu II wojny światowej i spotkał ją ten sam los, co prawie wszystkich polskich Żydów. Maryla w nieznanych nam okolicznościach uniknęła wywózki i pracowała przez pewien czas w dworze Michałów. Została aresztowana w wyniku donosu i spędziła około 3 tygodnie w areszcie. Jak zeznał w 1948 roku pan Józef, w drugiej połowie 1943 roku wyprowadzono ją w stronę cmentarza parafialnego i zastrzelono.

Tak wspominają Marylę mieszkańcy gminy Mirzec, których relacje nagraliśmy jesienią 2017 r.:

“Ona mieszkała podobno w Tychowie Nowym i ona przychodziła do Polki kopać ziemniaki do dworu, z tego co wszyscy mówią, to piękna była. Potem ktoś ją wydał, że Żydówką jest, a ona normalnie pacierz mówiła, klękała rano i wieczorem. Osiemnaście lat miała, potem Niemce ją więzili, tu był taki posterunek i nawet mama chodziła, zanosiła jej mleko, chleb, a potem wyszły z nią dwa i zastrzeliły koło cmentarza…”

“Tatuś poszedł po dziewczyny do Tychowa do kopania ziemniaków i my, skąd my mogłyśmy wiedzieć, one u nas z tydzień spały i kopały ziemniaki. Rano śniadanie i poszły w pole, potem na kolację ona klękała razem z nimi. Mnie się zdaje, że one ją Marysia nazywały… Ona tu potem siedziała w kozie, to wiem, że jej chłopaki podawali jedzenie, i później to Niemiec ją wziął. Takie zawiniątko ze sobą wzięła, bo do Skarżyska miała iść, i skręciły koło cmentarza i ją zabił.”

“Panna to była jeszcze, oskarżyła ją sąsiadka, że Żydówka jest, ale to ona jak Polka była, a rodzinę jej wywieźli gdzieś, pięcioro czy sześcioro z tej rodziny, dwie to wyjechały na wschód, ich ojciec szewcem był, trochę cielęciną handlował.”

“Ona pracowała jedno lato i na drugie lato też poszła, i nie wiem jak się stało, przyjechały i zabrali ją, z trzy tygodnie siedziała w kozie, potem ją zabiły.”

Zamordowanie żydowskiej dziewczyny w Mircu odnotowują również dokumenty z Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Radomiu. Cytowany opis pokrywa się z relacjami mieszkańców zebranymi jesienią 2017 r. dotyczącymi Maryli Zygielbaum:”Po jakimś czasie żandarmi ze Starachowic zabrali żydówkę, która siedziała w areszcie gminnym w Mircu, wyprowadzili ją koło cmentarza w Mircu i też ją rozstrzelali.” (protokół przesłuchania świadka Józefa K., 23.11.1948, IPN GK 179/79)

Pana Mieczysława P.(rocznik 1921) chodził z Marylą Zygielbaum do szkoły: “Zygielbaum się nazywała Maryla, jeszcze był taki mały Żydek i starsza siostra [Maryli], chodziła przed nami, no z kilku ich było.”

Dzięki jego racji znamy dokładne miejsce pochówku Maryli Zygielbaum- tuż za murem cmentarza parafialnego w Mircu. Jest teren prywatny, w samym rogu działki, nieużytkowany przez właścicieli. W miejscu grobu zalegają odpady po obróbce drewna z pobliskiego tartaku. Właściciele działki nie zgodzili się na upamiętnienie.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 15.04.2015 r. dokonano oględzin miejsca pojedynczego grobu precyzyjnie wskazanego przez okolicznych mieszkańców (GPS: N51°08.127‚E 021°03.222‚). Wskazany grób jest zlokalizowany w północno-wschodnim rogu działki tartaku.

Nie prowadzono badań georadarowych w tej lokalizacji.

Nie prowadzono kwerendy fotografii lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Mircu Starym. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN GK 163/4 Ankieta. Egzekucje. Groby. Woj. Kieleckie

IPN GK 179/79 Dochodzenie Komisji odnośnie zbrodni hitlerowskich na terenie powiatu iłżyckiego

Zdjęcia klasowe ze zbiorów pana Mieczysława P.