Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

O istnieniu zapomnianej mogiły żydowskiej z czasów Holocaustu na terenie wsi Marcinów dowiedzieliśmy się z listu skierowanego w dniu 1 września 2013 r. do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. W liście autor informował, że “tuż przed mostkiem, kilkadziesiąt metrów w lewo jadąc od Michowa, Niemcy kazali naprędce wykopać dół i zasypać tam kilkunastu Żydów zamordowanych wcześniej lub na miejscu”. Do zabójstwa miało dojść w trakcie Akcji Reinhardt wiosną 1942 r., kiedy Niemcy wywozili Żydów z lubelszczyzny do obozów zagłady: “Eskortowana przez żandarmów i granatowych policjantów długa kolumna furmanek i pieszych przeszła z Michowa szosą do Kurowa, a następnie do stacji kolejowej w Nałęczowie. Tych Żydów, którzy nie mogli dalej iść, Niemcy i granatowi zabijali i wrzucali na wóz ze zwłokami. Pochód przeszedł przez wsie gminy Abramów”, między innymi przez Kolonię Marcinów.

W wyniku kwerendy archiwalnej w zasobie Instytutu Pamięci Narodowej, udało się dotrzeć do dokumentów potwierdzających fakt, iż 27 kwietnia 1942 r. w Marcinowie (gmina Wielkie, obecnie gmina Abramów), żandarmi rozstrzelali 16 Żydów z Michowa. Zwłoki zakopano w polu, w miejscu zwanym Olszynka, w grobie o wymiarach 4×3 m (IPN GK 196/322).

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w ramach projektu “Punkty odniesienia”. “Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia. 

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://zapomniane.org/wp-content/uploads/2018/10/MACEWY_punkty-odniesienia_folder.pdf

Projekt znakowania grobów drewnianymi macewami Fundacja Zapomniane realizuje od 2017 r. W stałej współpracy z The Matzevah Foundation.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W trakcie wizji lokalnej dnia 11.06.2014 r. przeprowadzono badania georadarowe w miejscu wskazanym przez okolicznych mieszkańców (GPS: N51°28.024’E022°17.134′). Niska jakość danych geofizycznych nie pozwala na dokładną interpretację. Anomalie widoczne na echogramach są nie wyraźne, pomimo tego podjęto próbę określenia formatu anomalii odpowiedzialnej za zbiorowy grób w tej lokalizacji. Przybliżony format to długość ok. 3,5 m, szerokość ok. 2,0–2,5 m, głębokość ok. 0,8 m (p.p.t.).

Pomiar rzeźby terenu (LIDAR) ukazuje obniżenia terenu w tej lokalizacji.

Nie prowadzono kwerendy fotografii lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Marcinowie. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN Lu 1/13/42, s. 13 i 13v, b. OKBZH w Lublinie, Ankietyzacja miejsc i faktów zbrodni hitlerowskich, pow. Lubartów.

IPN Lu 284/761, t. 2, b. OKBZH w Lublinie. Zbrodnie dokonane przez Niemców w latach 1942-1943 na osobach narodowości żydowskiej w m. Kolonia Marcinów, pow. Lubartów.

IPN Gk 163/14, Ankieta. Egzekucje. Groby. Województwo lubelskie, tom III, Kwestionariusze o egzekucjach masowych i grobach masowych – woj. Lubelskie.

IPN Gk 196/322.

Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, IX, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze 1957, s. 202.

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945, województwo lubelskie, Warszawa 1985, s.153.

Wyciąg z Kartoteki GKBZH w Polsce.

List z dnia 1 września 2013 r. skierowany do GWŻ w Warszawie przez prof. Antoniego Sułka ws. żydowskiego grobu w miejscowości Marcinów.