Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

W pierwszej połowie 1942 r., w miejscowości Łuby-Kurki, niemieccy żandarmi z posterunku w Miastkowie zamordowali pięćdziesięcioletniego Leiba Minkiewicza. Jego zwłoki pochowano na placu szkolnym. Warto w tym miejscu przytoczyć zeznanie świadka Piotra M., który okupację hitlerowską spędził w Łubach-Kurkach i był świadkiem morderstwa: “W miesiącu styczniu lub lutym 1942 r. do wsi Łuby-Kurki przyjechało dwóch żandarmów niemieckich z posterunku z Miastkowa. […] W tym czasie na skraju wsi mieszkali Żydzi Minkiewicze, którzy trudnili się rolnictwem. Widziałem, jak żandarmi zajechali do zabudowań Minkiewiczow, aby ograbić ich z żywności. W pewnej chwili zobaczyłem, jak żandarm Belko wszedł do stodoły i usłyszałem w niedługim czasie strzały. Belko wyszedł ze stodoły, wsiadł wraz z drugim żandarmem do bryczki i odjechali. Wtedy Żydzi weszli do stodoły i wynieśli stamtąd trupa Lejba Minkiewicza, był on w wieku około 50 lat, był umysłowo chory, a właściwie niedorozwinięty psychicznie.” (zeznanie z dnia 3.03.1973 r. złożone przed Sądem powiatowym w Łomży, akta o sygn. Ds 164/69, Akta w sprawie zbrodni żandarmów niemieckich w Miastkowie, pow. Łomża)

Ten sam świadek zeznawał rok później 26 lipca 1974 r. przed Prokuratorem Prokuratury Powiatowej w Białymstoku: “Pamiętam dobrze, że w miesiącu styczniu lub lutym 1942 roku do naszej wsi przyjechali żandarmi niemieccy z posterunku w Miastkowie. […] Widziałem, jak żandarmi pojechali w kierunku zabudowań rodziny żydowskiej Nilkiewiczów. Mieszkali oni od moich zabudowań około 300 metrów. Ponieważ szedłem w tą samą stronę, w którą jechali żandarmi, widziałam jak zatrzymali się w pobliżu zabudowań Nilkiewiczów, weszli do ich mieszkania. […] Było to w dzień, około godziny 13:00. Zauważyłem, że po krótkim czasie żandarmi wyszli z mieszkania Nilkiewiczów i udali się do ich stodoły. W stodole tej usłyszałem strzały. […] Wkrótce po wystrzale [żandarm] Schulz wyszedł ze stodoły a za nim [żandarm] Belko. Żandarmi udali się do bryczki i odjechali z powrotem w kierunku Miastkowa. Zauważyłem, że do stodoły pobiegli Żydzi z rodziny Nilkiewiczów. Od stodoły za chwilę nieśli zwłoki zamordowanego przez żandarmów Lejba Nilkiewicza. Miał on lat około 50 i był chory umysłowo. Choroba ta nie miała agresywnego podłoża i Lejb Nilkiewicz nikomu we wsi nie wadził. […] Zwłoki przeniesiono do mieszkania, a następnie pochowano na polu koło olszyny. Widziałam grób Lejba Nilkiewicza.” (Ds 164/69)

W trakcie wizji lokalnej przeprowadzonej dnia 18 sierpnia 2017 r. w Łubach-Kurkach, jeden z mieszkańców miejscowości wskazał budynek nieczynnej szkoły, na terenie której miał być pochowany Lejb Minkiewicz oraz dokładne miejsce złożenia zwłok.

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w ramach projektu “Punkty odniesienia”. “Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia. 

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://zapomniane.org/wp-content/uploads/2018/10/MACEWY_punkty-odniesienia_folder.pdf

Projekt znakowania grobów drewnianymi macewami Fundacja Zapomniane realizuje od 2017 r. W stałej współpracy z The Matzevah Foundation.

W 2021 roku miejsce zostało upamiętnione dzięki wsparciu U.S. Commission for the Preservation of America’s Heritage Abroad.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 21.09.2017 r. dokonano oględzin lokalizacji pojedynczego grobu wskazanego przez świadka (GPS: N53°08.316’E021°51.844′). Miejsce to udało się określić z dużym przybliżeniem dzięki punktowi odnośnemu, którym jest drzewo.

Nie prowadzono badań georadarowych.

Pomiar rzeźby terenu (LIDAR) nie jest pomocny w tym przypadku.

Nie prowadzono kwerendy fotografii lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Łubach-Kurkach. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Ds 164/69, Akta w sprawie zbrodni żandarmów niemieckich w Miastkowie, pow. Łomża, zeznanie z dnia 3.03.1973 r. złożone przed Sądem powiatowym w Łomży, s. 208, 208 v (dokumentacja fotograficzna “Ogólny widok miejsca zamordowania Żyda Lejby. Łuby Kurki”, “Miejsce zamordowania Żyda Lejby, Łuby Kurki”, “Miejsce pogrzebania Żyda Lejba we wsi Łuby Kurki”).

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na Ziemiach Polskich w latach 1939-1945, woj. łomżyńskie, Warszawa 1985, s. 137.

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości.