Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Na terenie gminy Krzywcza znajduje się nieoznakowana mogiła ok. 14 żydowskich mężczyzn zamordowanych w pierwszych dniach wojny tj. we wrześniu 1939 r. przez czołówki Wehrmachtu. Mogiła znajduje się na tzw. Górze Kijów i spoczywają w niej następujące osoby:

• Hersz, Rosner, lat 29,
• Chaim Rosner,
• (Izrael) Srul Freifeld, lat 25,
• Aron Freifeld, lat 16,
• Dawid Wassner lub Wasner, lat 30,
• Mendel Polner,
• Jankiel lub Jakub Polner, lat 31,
• Mojżesz Fast, lat 65,
• Chaim Gremet lub Grumet, lat 28,
• nieznany z nazwiska mężczyzna z Jawornika Polskiego oraz czterech nieznanych Żydów w wieku od 20 do 40 lat.

W zasobach Instytutu Yad Vashem znajdują się relacje ocalonych z Krzywczy, którzy wymieniają nazwiska osób zabitych w Krzywczy w 1939 r., które nie pojawiają się w polskich źródłach:

Cwi Rosner
Dawid Szek ur. 1902 r.

Nie wiemy czy te dwie osoby zostały zamordowane i zakopane na górze Kijów.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W trakcie wizji lokalnej dnia 11.05.2016 r. przeprowadzono badania georadarowe w miejscu wskazanym przez świadka (GPS: N49°47.562‚ E 022°33.890‚). Wyniki badań charakteryzują się niską jakością, pomimo niewyraźnego obrazu można dostrzec anomalię o przypuszczalnych wymiarach: długość ok. 3,0 m, szerokość ok. 2,0m i głębokość ok. 1,0 m (p.p.t.).

Pomiar rzeźby terenu (LIDAR) nie ukazuje wyraźnego naruszenia, które można interpretować jako zbiorowy grób.

Nie prowadzono kwerendy fotografii lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Krzywczy. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN Bu 2248/883 z ankiety b. GKBZH w Polsce – woj. rzeszowskie

IPN Bu 2448/884 z ankiety b. GKBZH w Polsce – woj. rzeszowskie

IPN Rz 191/431, 4 karty (karty 20, 20v, 21, 21v) z teczki OKBZpNP – IPN w Rzeszowie, Ankiety GKBZH w Polsce- represje na ludności żydowskiej przed utworzeniem getta – pow. Przemyśl.

IPN Rz 191/421, 6 kart (karty 44,45,47,47v, 48, 48v) OKBZpNP – IPN w Rzeszowie, Ankiety GKBZH w Polsce – pow. Przemyśl.

IPN Rz 191/202, karta 57 z akt OKBZpNP IPN w Rzeszowie, Rejestr miejsc i faktów zbrodni hitlerowskich z pow. Przemyśl.

Potocki A., Żydzi na podkarpaciu, 2004, s. 86.

Pismo z Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN do Komisji Rabinicznej z dnia 9.10.2012 r. ws. podsumowania śledztwa prowadzonego przez b. Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Rzeszowie o sygn I S 333/72/Rz, którego wątkami były m.in.: zabójstwo przez funkcjonariuszy państwa niemieckiego 14 osób narodowości żydowskiej we wrześniu 1939 r. na górze Kijów koło Krzywczy woj. podkarpackie oraz zabójstwo przez funkcjonariuszy państwa niemieckiego 6 osób narodowości żydowskiej w tym 5 mężczyzn i 1 kobiety, latem 1943 r. na cmentarzu żydowskim w Krzywczy, woj. Podkarpackie.

3 karty z akt śledztwa,  sygn. I S 23/72, zawierające dokumentację fotograficzną oraz szkic usytuowania grobu 14 żydów na górze Kijów w rejonie Krzywczy, pow. Przemyśl.

Gk 163/36, k. 15,16 z akt zespołu “Ankieta miejsc i faktów zbrodni hitlerowskich przeprowadzona przez sądy grodzkie”.

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945, województwo przemyskie, s. 54, Warszawa 1983.