Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

28 kwietnia 1942 r. Gestapo z Zakopanego rozstrzelało 12 Żydów. Śmierć ponieśli:

Lowi Bochner, kupiec
Izaak Buchman, l. 40, kupiec
Mozes Buchsbaum, l. 45, kupiec
Samuel Kaufamann, l. 35, biuralista
Michał Mangel, l. 20, kupiec
Scherwach Padterer, l. 22, stróż synagogi
Jakub Steiner, l. 40, kupiec
Szaja Unterberger, l. 55, rolnik
Ryfka Unterberger, l. 20
Hersch Weizenhofer, l. 65, grabarz
Zachariasz Zehngut, kupiec
Zwłoki pochowano na cmentarzu żydowskim w Krościenku n/D w jednej mogile o wymiarach 4 na 3 m.

O tym samym zdarzeniu wspomina ocalony z Zagłady Salomon Suskind z Krościenka:
“28 kwietnia 1942 r. niespodziewanie zjawiło się gestapo zakopiańskie i w związku z akcją poszukiwania komunistów zamordowali 12 Żydów w tym młodą dziewczynę. Tego samego dnia akcja w Szczawnicy. Zamordowali 9 osób, a w Ochotnicy 11. Trupy ofiar ze Szczawnicy pochowano z ofiarami w Krościenku w jednym masowym grobie na cmentarzu żyd. w Krościenku. Nazwiska zamordowanych w Krościenku: Ryfcia Unterberger l. 23, Buchman Mojżesz l. 50, Form Hirsch l. 73, Kaufmann z Gdyni, Mangel Michał l. 27, Stotter Moritz l. 70, Zehngut l. 45, Unterberger Szaja, rolnik l. 47, Landau Leib l. 60, Steiner Natan l. 38, Buchsbaum Izak l. 34, Szmerl l. 28. (IPN Kr 1/936)

28 sierpnia 1942 r. w miejscowości Krośnica zamordowano 22 osoby pochodzące z Krościenka. Zwłoki pochowano w dwóch grobach nad rzeką o wymiarach odpowiednio 6 na 2m i 2 na 2m. Śmierć ponieśli:
Sperling l. 82, blacharz z żoną
Rachela Bauchman l. 48, kupcowa
Abraham Shon, kupiec
Schon (żona)
Dieler l. 49, rzezak
Dieler (żona)
Blima Stotter
Szaja Mangel l. 40, kupiec
Ryfka Mangel l. 32

Oddajmy znów głos Suskindowi, który tak zapamiętał likwidację społeczności żydowskiej w Krośnicy w ostatnich dniach sierpnia 1942 r.: “30 sierpnia 1942 r. Wysiedlenie z Krościenka. Nad ranem zjechało gestapo zakopiańskie. Byłem gońcem w gminie polskiej, szedłem raniutko do pracy i pierwszy zauważyłem jak SS wyłamywali drzwi domu znajomej rodziny. Pobiegłem do domu uprzedzić matkę i siostrę (ojciec od pierwszej akcji nie sypiał w domu, ukrywał się w szopie u chłopa) lecz nie zdążyły uciec i matkę zastrzelono na dworze. Siostra l. 19 na widok zwłok matki zemdlała. Wyłapano starszych (młodzieży nie było, była bowiem skoszarowana w obozach pracy) i strzelano ich na miejscu. Zrobili obławę na uciekających, autami jechali po drodze prowadzącej do Nowego Targu tam i z powrotem, zbierali ofiary w grupkę i pod lasem w Krośnicy zastrzelili. Na całej drodze od Krościenka do Nowego Targu leżały trupy.” (IPN Kr 1/936)

1 października 1945 r. Sędzia A. Rudnicki dokonał oględzin grobu na cmentarzu żydowskim w Krościenku n/D:
“Na cmentarzu w miejscu wskazanym przez grabarza nie ma żadnych znaków, które by wskazywały na rozmiary grobu. […] Grabarz Wojciech S. oświadczył, że był przy wybieraniu grobu, w którym następnie pochowano Żydów i że grób ten miał wymiary ok. 10 mi szerokości ok. 2 m. Grób ten znajduje się zaraz na wejściu na cmentarz na lewo przy dawnym murze.” (IPN Gk 163/10)
Tego dnia zginęli:
Chaim Bitterman ur. 1880
Schifra Bitterman ur. 1887
Etli Bitterman ur. 1862
Hama Baumhol ur. 1909
Samuel Baumhol ur. 1901
Członkowie rodziny Buchsbaum:
Izaak ur. 1890
Berta ur. 1907
Joel ur. 1865
Sara ur. 1869
Blima ur. 1906
Anna ur. 1909
Mojżesz Buchman ur. 1893
Regina Buchman ur. 1890
Markus Diller ur. 1886
Hama Form ur. 1919
Salomea Form ur. 1886
Hersch Form ur. 1899
Chaim Goldman ur. 1863
Estera Goldman ur. 1883
Efraim Heller ur. 1903
Baruch Kleinman ur. 1875
Estera Kleinman ur. 1874
Dawid Langsman
Langsman żona
Langer Mozes, l. 50 zegarmistrz
Langer żona
Menkch Mangel ur. 1854
Mojżesz Mangel ur. 1885
Sara Neugeschel ur. 1874
Hana Trausing ur. 1874
Blima Pasterer z córką i wnuczką
Helena Poznańska ur. 1921
Perla Rastener ur. 1899
Rachela Rubinstein ur. 1880
Józef Siskind ur. 1895
Malka Siskind ur. 1886
Abraham Schon ur. 1886
Beila Schon ur. 1890
Maurycy Statter ur. 1879
Hersch Stumberger ur. 1869
Anna Stumberger ur. 1874
Godel Susmann ur. 1864
Sara Susmann ur. 1887
Jakub Steiner ur. 1902
Gusta Steiner ur. 1902
Paweł Sonental ur. 1890
Anna Sonental ur. 1899
Aleksander Susmann ur. 1877
Izaak Traubner ur. 1895
Salomea Traubner ur. 1893
Józef Trausing ur. 1902
Szaja Unterberger ur. 1893
Gizela Unterberger ur. 1894
Członkowie rodziny Wildfeur: Dawid l. 35, kupiec rolnik, żona, syn i córka
Pepka Ziegler ur. 1894
Beijla Ziegler l. 45, właścicielka trafiki
Nieznany z nazwiska szewc z Chochołowa z żoną

Salomon Suskind zapamiętał również następujące wydarzenia:
“W Krościenku rodzina Wildfenerów, żona, mąż i syn ukrywali się w Krośnicy wśród chłopów. Wydali ich chłopi i odprowadzono ich na cmentarz w Krościenku. Chłopiec lat 14 uciekł. Złapano chłopca. Ten uderzył w twarz policjanta, który go kopał i bił. Chłopiec wyrwał się i stoczył formalną walkę ze zbirami dopóki go tak nie zbili, że już nie miał siły się bronić. Na pół żywego zawlekli go na cmentarz, gdzie już leżały trupy rodziców i zastrzelili go. Opowiadał o bohaterskim czynie chłopca wójt i chłopi z całego miasteczka.
Młoda kobieta Pasterer z sześcioletnią córeczką ukrywała się kilka tygodni w lesie. Poszła raz w góry prosząc chłopa o chleb.Przyjął ją gościnnie, kazał wypocząć a sam poszedł po milicjantów. Zaprowadzono ją z dzieckiem na cmentarz. Matkę zastrzelili a dziecko zatłukli rozbijając ją o mur cmentarza.” (IPN Kr 1/936)

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 9 – 10.04.2018r. przeprowadzono wizje lokalne na cmentarzu żydowskim w Krościenku nad Dunajcem. Lokalizacja cmentarza żydowskiego charakteryzuje się stromym wzniesieniem, na którym znajdują się tradycyjne pochówki. Miejsce wskazane jako obszar zbiorowych pochówków mieści się w południowo – wschodniej części cmentarza. Jest to teren płaski, leżący u podnóża skarpy cmentarnej i położony blisko bramy.

W wyniku kwerendy zdjęć lotniczych pozyskano dwie archiwalne fotografie o sygnaturze: GX12252 SK frame/kadr 84 oraz 85 wykonane 02.09.1944 r. Fotografie lotnicze potwierdzają liczne punktowe naruszenia gleby w północnej części cmentarza, a także zwracają uwagę na obszar wskazany jako miejsce zbiorowych pochówków. Ponadto wyraźnie widoczne pozostałości, prawdopodobnie dawnego małego budynku stojącego przy bramie wejściowej.

Badania georadarowe wskazanego obszaru potwierdzają liczne naruszenia warstw gleby. Wyznaczona strefa badań GPR o długości ok. 25.0 mb i szerokości ok. 7.70 mb zawiera zbiór anomalii o różnych głębokościach ok. 1.0 – 1.5 m p.p.t. Naruszenia gleby w tym obszarze z wysokim prawdopodobieństwem są związane ze zbiorowymi pochówkami o różnych formatach. Nie można także wykluczyć obecności tradycyjnych pochówków w obszarze poddanym badaniom.

Obraz rzeźby terenu (LiDAR) bardzo wyraźnie ilustruje stromą skarpę cmentarza i potwierdza liczne naruszenia gleby w strefie wskazanej jako miejsce zbiorowych grobów.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w miejscowości Krościenko. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Egzekucje na terenie województwa krakowskiego w latach okupacji 1939-1945.

IPN Bu 2448/473 Ankiety Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce oraz Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Warszawie, zebrane w latach 1968-1972.

IPN Bu 2448/475 Ankiety Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce oraz Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Warszawie, zebrane w latach 1968-1972.

IPN Gk 163/10 Ankieta. Egzekucje. Groby. Województwo krakowskie.

IPN Gk 163/10 Ankieta. Egzekucje. Groby. Województwo krakowskie.

UW II 175 Ankieta dotycząca przebiegu działań wojennych oraz okupacji hitlerowskiej.

Lista nazwisk mieszkańców Krościenka zamordowanych w Zagładzie. Sporządzona przez Fundację Centrum w ramach projektu „Ludzie nie liczby”.

IPN Kr 1/936 Żydowski Instytut Historyczny Warszawa Relacje.