Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

W lesie między miejscowościami Klejniki i Treszczotki zamordowano i pochowano 12 Żydów z getta w Narwi, pędzonych do Bielska Podlaskiego, skąd mieli trafić do obozu zagłady. Getto w Narwi zostało zlikwidowane wiosną 1943 r. W aktach sprawy przeciwko jednemu z schutzmanów, pojawia się informacja, że istotnie przez Klejniki wiodła droga, którą eskortowano Żydów z getta w Narwi do Bielska Podlaskiego, skąd trafili do komór gazowych Treblinki: “Konwojowanie ujętych Żydów z Narwi do Bielska oceniono jako ujęcie i branie udziału w ich zabójstwie. Powszechnie wiadomo, że droga konwojowanych Żydów do krematorium była zwykle usiana trupami.” (IPN Bi 408/185, cz. 1, s. 305)

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w 2020 roku ramach projektu “Punkty Odniesienia – oznakowanie 24 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami.”. Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia. 

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://zapomniane.org/wp-content/uploads/2018/10/MACEWY_punkty-odniesienia_folder.pdf

Projekt  “Punkty Odniesienia – oznakowanie 24 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami. ” był realizowany dzięki dofinansowaniu Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny oraz  The Matzevah Foundation.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W trakcie wizji lokalnej w dniu 27.08.2014 r. wykonano dwa profile georadarowe w przybliżonej lokalizacji wskazywanej przez świadka (GPS: N52°49.505′E23°20.875′). Wyniki geofizyczne potwierdziły, iż miejsce stanowiące obecnie ścieżkę leśną było w przeszłości wielokrotnie przekopywane.

Pomiar rzeźby terenu (LIDAR) wyraźnie ukazuje rozległe naruszenia piaszczystej skarpy, o wiele mniej wyraźne są mniejsze naruszenia w okolicy miejsca wskazanego.

Nie prowadzono kwerendy fotografii lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Treszczotkach/Klejnikach. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN Bi 012/850, Aktotwórca: Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Białymstoku, tytuł teczki: Grygoruk Piotr (płyta cd).

IPN Bi 408/185, cz. 1 i 2, Akta w sprawie karnej przeciwko: Naumiuk Włodzimierz, imię ojca: Konstanty, ur. 8.09.1921 (płyta cd).

IPN BU 2448/26 i 27, Ankiety Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce.

sygn. S. 99/69, Okręgowa Komisja Badania zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku,

Protokół przesłuchania świadka – pana Włodzimierza, 28 czerwca 1972 r., s. 6.

sygn. S. 99/69, Okręgowa Komisja Badania zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku, Protokół przesłuchania świadka – pani Eugenii, 12 listopada 1972 r., s. 11, 12.

sygn. S. 99/69, Okręgowa Komisja Badania zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku,  Protokół przesłuchania świadka – pana Mikołaja, 29 maja 1973 r., s. 30, 31.

sygn. S. 99/69, Okręgowa Komisja Badania zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku, Protokół przesłuchania świadka – pana Michała, 10 września 1973 r., 34-36.

sygn. S. 99/69, Okręgowa Komisja Badania zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku, Protokół przesłuchania świadka – pana Eliasza, 17 września 1973 r., s. 37-39.