Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

5 lipca 2022 r. odwiedziliśmy wieś Huwniki w powiecie przemyskim, gdzie spotkaliśmy Panią Irenę rocznik 1931. Pani Irena zapamiętała niektórych żydowskich mieszkańców wsi oraz wskazała obszar, gdzie kilka żydowskich rodzin zostało zamordowanych i zakopanych w drugiej połowie 1942 r. Jej zdaniem w tym miejscu zagrzebano ciała Żydów z Huwników, ale również nieznanej liczby osób przywiezionych z Rybotycz. W sumie w listopadzie 1942 r. w Huwnikach miało zginąć ok. 50 osób.

Irena H.: “Ja to wszystko pamiętam, jak dzisiaj. Tu były u nas trzy rodziny, tu zaraz koło świetlicy mieszkali. Tam moja koleżanka była, nawet pamiętam jak się wszystkie nazywali. Ja miałam 8 lat i ona też. My do pierwszej klasy chodziły. Ona Nucha się nazywała, najstarsza córka. Babcia Rywka się nazywała, a synowa jej Hundka albo Hudka. A on Hemku, ten syn jej [Rywki]. A pięć dzieci było, pięcioro mieli dzieci i taki sklepik, ona chleb piekła, ludzie chodzili chleb kupować. […] Najstarsza się Nucha nazywała. Druga Dzienia, czarna taka była, już młodsza. Ta starsza była taka blondynka, taka wzrostu jak pani, a ta druga taka była skromniejsza, Dzienia, tak. Misiek się nazywał chłopak. A ta trzecia… Ania? Jak to było po żydowsku? Jakoś jeszcze inaczej…

[…] A ta druga rodzina koło kościoła, to oni byli takie bezdzietne. Ona krawcowa była, nawet pamiętam, że bardzo dobra krawcowa była,Frajda się nazywała i mieli knajpę i tam zawsze w niedziele ktoś taki to poszedł tam na kielicha. […] Ja to z opowiedzenia wiedziałam, ojciec mi opowiadał. Tu u nas był taki tartak, jeden właściciel miał tartak. Zrobili takie wielkie ogrodzenie, z desek, dwumetrowe, może więcej i tam ich trzymali. […] W nocy przyszli Niemcy i kazali im się ubierać. Powiedzieli, że pojadą do Rybotycz mieszkać. A oni do zabicia szli…Ich wieźli, może pół kilometra od tego tartaku, co ja mówię. Ja jeździła tam pokazywać, w którym miejscu, ale tam już drzewa rosną. O, w tamtym miejscu, gdzie te wierzby, to wszystko.

• Po drugiej stronie rzeki?
• Tak, tak. O, tu, gdzie te wierzby. Tam są pochowani. Mówili, że rydle mieli i kopali. Kazali im jeden koło drugiego stanąć i tak nad tą jamą i automatem, rozumie pani, serią zabili…Krowy paśli ludzie na tym miejscu nawet, tu pastwisko było. Ale tylko wspomnienia były: oj, tu Żydzi są, tu Żydzi pochowane.” (Huwniki, 5 lipca 2022 r.)

W zespole archiwalnym Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Rzeszowie z lat 1965-1984 znajduje się zeznania mieszkańców Huwników na temat obozów pracy w tartaku w Huwnikach. Można tam znaleźć informacje, które w  przyszłości pomogą zidentyfikować miejsce zagrzebania ciał więźniów tartaku. Niemniej jednak szacowana liczba ofiar jest niższa niż zapamiętała Pani Irena:

Michał B.: “Mieszkam w Huwnikach od urodzenia. W dniu 22 czerwca 1941 r. Niemcy napadli na Związek Radziecki i w kilka dni po przełamaniu frontu wkroczyli do Huwnik. W jakiś czas po wkroczeniu administracja niemiecka objęła w zarząd tartak znajdujący się w Huwnikach. […] Niepamiętnego mi bliżej czasu Niemcy na terenie tartaku w Huwnikach zorganizowali getto dla Żydów, których zatrudnili w tartaku. Było tam kilka rodzin żydowskich w ilości ok. 16-17 osób. [..] Getto było zorganizowane w jakimś budynku na terenie tartaku, które było ogrodzone płotem drewnianym. […] W dniu 25 listopada 1942 r. policja narodowości ukraińskiej niewątpliwie na polecenie Niemców zlikwidowała getto w Huwnikach w ten sposób, że jak słyszałem wszystkich Żydów wyprowadzono pod konwojem policjantów ukraińskich nad rzekę Biar [chodzi o rzekę Wiar w dorzeczu Wisły] do miejsca oddalonego ok. 300 metrów od tartaku gdzie pod skałą wszystkich rozstrzelano. Od ludzi słyszałem również, że po rozstrzelaniu mieli przyjechać na to miejsce Niemcy, którzy po sprawdzeniu ilości zastrzelonych Żydów polecili pogrzebać ich na miejscu ludności z miejscowości Makowa.”

Adam D.: ”[…] Również w tartaku tym pracowali Żydzi w ilości kilku pracowników. Na terenie tartaku Niemcy zorganizowali getto dla miejscowych Żydów. Na getto przeznaczyli stary budynek po młynie, gdzie umieścili rodziny żydowskie w ilości ok. 17 osób. Jak sobie przypominam w listopadzie 1942 r. policja ukraińska wyprowadziła wszystkich Żydów w kierunku terenów miejscowości Makowa znajdujących się za groblą miejscowej rzeczki, gdzie wszystkich rozstrzelano.” (IPN Rz 602/59)

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości żydowskich ofiar w Huwnikach. Jeżeli wiesz coś więcej napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN Rz 602/59 Korespondencja ogólna dot. przesłuchania świadków w sprawie obozu pracy zorganizowanego w tartaku w Huwnikach

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], Irena H. lat 84 t. mieszkanka wsi Huwniki, rozm. przepr. Agnieszka Nieradko i Anna Skiba, Huwniki, 5  lipca 2022 r.

Dziękujemy International Holocaust Remembrance Alliance za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości.