Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Na terenie Grybowa miały miejsce następujące zdarzenia, w wyniku których śmierć poniosło ok. 362 osób.

Jesienią 1940 r w czasie łapanki aresztowano ok. 500 osób, 200 z nich zamordowano na miejscu. Pozostałych wywieziono samochodami w nieznanym kierunku.

24 kwietnia 1942 r. funkcjonariusze Gestapo rozstrzelali na plantach 11 osób, członków miejscowej Rady Żydowskiej, tego dnia zginęli m.in.:

Eliasz Brodman
Mendel Goldman
Salomon Faber
Izaak Herbach
Hersch Langsman
Josef Mandel
Samuel Neugroschol

Zwłoki zamordowanych zakopano na cmentarzu żydowskim w Grybowie.

W lipcu 1942 r. w miejscowym parku funkcjonariusze Gestapo rozstrzelali 12 żydowskich mężczyzn

Wiosną 1943 r, na cmentarzu żydowskim zamordowano około 150 żydów, 80 mężczyzn i 70 kobiet, niezdolnych do pracy.

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w ramach projektu “Punkty odniesienia”. “Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia. 

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://zapomniane.org/wp-content/uploads/2018/10/MACEWY_punkty-odniesienia_folder.pdf

Projekt znakowania grobów drewnianymi macewami Fundacja Zapomniane realizuje od 2017 r. W stałej współpracy z The Matzevah Foundation.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 27.03.2019r. przeprowadzono wizje lokalną na cmentarzu żydowskim w Grybowie w celu wytypowania potencjalnych lokalizacji zbiorowych grobów. W tym przypadku bardzo pomocnym materiałem okazało się zdjęcie lotnicze pozyskane w wyniku przeprowadzonej kwerendy archiwalnych zdjęć lotniczych dla tego obszaru. Zdjęcie lotnicze z dnia 29.05.1944r. uwieczniło obszar cmentarza żydowskiego, na którym są wyraźnie widoczne liczne naruszenia w zachodniej części cmentarza. Ponadto na zdjęciu zarejestrowano drogę prowadzącą od głównej bramy do miejsca zbiorowych grobów oraz mniejsze ścieżki prowadzące do poszczególnych kwater cmentarnych. Nie można wykluczyć, iż nie które z widocznych naruszeń mogą potwierdzać istnienie mniejszych zbiorowych grobów. W procesie interpretacji zdjęcia lotniczego skupiono się na większych naruszeniach od strony zachodniej granicy cmentarza.

Badania georadarowe przeprowadzono w dwóch strefach (GBW1/GBW2) o koordynatach GPS: 1. N 49°37.585′ E 020°55.670′, 2. N 49°37.583′ E 020°55.657′. Wyniki badań georadarowych dla strefy GBW1 są niekonkluzywne, w związku z jakością obrazu, która nie pozwala na miarodajną interpretację. Dane georadarowe zebrane w strefie GBW2 potwierdzają liczne naruszenia. W procesie interpretacji podjęto próbę rozdzielenia dwóch większych zbiorów anomalii o formacie: 1. długość ok.15.0mb, szerokości ok.3.0mb, głębokość ok. 0.80m p.p.t. , 2. długość ok.7.0mb., szerokość ok. 3.0mb, głębokość ok. 0.80m p.p.t. Należy pamiętać, iż w rzeczywistości mogą istnieć liczne jamy grobowe, które poprzez bliski dystans względem siebie tworzą większą anomalię.

Pomiar rzeźby terenu (LiDAR) ukazuje wyraźną depresję w miejscu przeprowadzonych badań georadarowych.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar w Grybowie. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Karta z Kartoteki tematycznej Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, kopia akt z zespołu: Ankieta Sądów Grodzkich. Egzekucje – woj. Krakowskie pow Nowy Sącz.

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Województwo nowosądeckie. Warszawa 1984 (fragment publikacji).

Lista nazwisk mieszkańców Grybowa zamordowanych w Zagładzie. Sporządzona przez Fundację Centrum w ramach projektu „Ludzie nie liczby”.