Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

O szczegółach zamordowania dwóch pochodzących ze Szczuczyna młodych mężczyzn wiem z relacji Stanisława K, zatrudnionego jako woźnica w posterunku niemieckiej policji w Grabowie. 

Stanisław K.:” Zobaczyłem, że żandarmi ujęli dwóch mężczyzn narodowości żydowskiej. Jeden z tych mężczyzn miał około 20 lat, drugi 27 lat. Pochodzili ze Szczuczyna i ukrywali się w Truszkach. Żandarmi kazali wsiąść Żydom na drugą furmankę i wróciliśmy do Grabowa. Gdy wieczorem zajmowałem się końmi przyszedł do mnie do stajni komendant i polecił aby wieczorem, gdy już będzie ciemno założył dwa konie do bryczki. Wykonałem jego polecenie i podjechałem bryczką pod posterunek. Zobaczyłem, że żandarmi wyprowadzili wspomnianych Żydów z posterunku i kazali im wsiąść nisko na bryczkę, tam gdzie pasażerowie zazwyczaj trzymają nogi, a sami zajęli miejsce na siedzeniach. […] Kazali mnie jechać w kierunku wsi Łebki, kazali mnie zatrzymać bryczkę około 300 metrów od lasu. Kazali Żydom zsiąść z bryczki po czym poprowadzili ich do wspomnianego lasu. Usłyszałem dwa strzały i po upływie około pół godziny jeden z żandarmów przywołał mnie, abym podjechał bliżej. W lesie było ciemno. W jednym miejscu, gdzie żandarm polecił mnie zatrzymać się słyszałem szczęk łopat i szelest ziemi przerzucanej łopatami. […] Następnie żandarmi zajęli miejsce na bryczce i wróciliśmy do Grabowa.” (zeznanie z dnia 25 maja 1976 r., IPN Bi 1/2016 s. 4)

Świadkiem wywiezienia dwóch Żydów do lasu na śmierć był inny mieszkaniec Grabowa Piotr R.:”Daty dokładnie nie przypominam, było to chyba w 1942 r. Żandarmi niemieccy z posterunku w Grabowie zamordowali dwóch mężczyzn narodowości żydowskiej koło wsi Łebki. Widziałem tych mężczyzn, kiedy żandarmii wyprowadzali ich z posterunku i kazali wsiadać na bryczkę. Jeden z nich był nieco starszy , drugi młodszy w wieku około 20 lat. […] Pojechali oni w kierunku wsi Guty i Łebki. Było to już pod wieczór. Słyszałem- od kogo nie pamiętam, że żandarmi wywieźli wspomnianych Żydów do lasu koło wsi Łebki i tam rozstrzelali. Egzekucji jednak nie obserwowałem.” (zeznanie z dnia 8 czerwca 1976 r., IPN Bi 1/2016 s. 17)

Do akt śledztwa dołączono dokumentację techniczną sporządzoną we wrześniu 1971 r. przez Komendę Powiatową M.O w Kolnie. Wynika z niej, że las w którym miało dojść do zastrzelenia dwóch Żydów ze Szczuczyna, leżący przy drodze biegnącej z Grabowa do miejscowości Łebki, należał do Czesława Gutowskiego. Mogiła ma się znajdować ok. 27 metrów od drogi. Jednak jej dokładna lokalizacja jest obecnie nieznana, choć jeszcze w latach 70 ustalenie jej dokładnego położenia było możliwe. W dokumentacji znajdują się zdjęcia świadka Stanisława K. wykonane w lesie w trakcie wizji lokalnej miejsca zamordowania i pochowania dwóch mężczyzn.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w miejscowości Grabowo. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

IPN Bi 1/216 Akta w sprawie zbrodni popełnionych przez  żandarmów niemieckich z posterunku w Grabowie, pow. Kolno 

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości.