Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

W pamięci najstarszych mieszkańców Chrobrza utkwił mord na Żydówce i jej synach. Mieszkanka Chrobrza (ur. 1932) opowiada, czego była świadkiem jako dziecko: “Ja widziałam, byłam taką dużą dziewczynką. Idą Niemcy i Żydasek taki ucieka przed nimi, może miał 10-12 lat. A ja mieszkałam przy samej rzece. Siemianowski, taki policjant był, i Niemiec jeden, a policjant był z Chrobrza. […] No i ten Żydek uciekał, i doszli już do samej rzeki, może jeszcze było z 50 metrów, no i temu Siemianowskiemu każe strzelać [Niemiec], a on nie strzelił prosto, [Niemiec Siemianowskiego w plecy] kolbą przyrżnął – Gdzie strzelasz!? – W końcu my się przestraszyły i już nie wiem, czy poprawił ten Siemianowski, czy ten Niemiec. [Chłopiec] wpadł do wody, woda była nie głęboko. Zastrzelili. […] Wpadło dziecko do wody, w wodzie się przewróciło […] Skąd to dziecko wyszło i czy z matką było, to nie wiem.” (Chroberz, 10. marca 2015 r.)

Mieszkanka Chrobrza (ur. 1932) wspomina również o egzekucji z jesieni 1943 r. na Żydówce z trojgiem dzieci, zastrzelonych nad rzeką Nidą (IPN Ki 53/5097 s. 6).

Ustaliliśmy, że zamordowana kobieta była prawdopodobnie żoną miejscowego szklarza nazwiskiem Kluski/Chluski. W rodzinie szklarza było, według naszych rozmówców, mieszkańców Chrobrza, czworo dzieci – Romek, zabity gdzieś w lesie, w chwili śmierci miał 17 lat, Olek, Rózia (zginęła z rodzeństwem lub trafiła z ojcem do getta w Busku-Zdroju) i najmłodszy Heniuś, zastrzelony nad rzeką. Fakt, że szklarz z Chrobrza zginął w buskim getcie potwierdzają dokumenty historyczne (IPN Ki 53/5097 s. 7).

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone  symboliczną drewnianą macewą w ramach akcji  „30 macew w 30 dni”- projektu znakowania miejsc Zagłady na terenie południowej i wschodniej Polski we wrześniu 2017.  Partnerem projektu była amerykańska fundacja  Matzevah.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 10.03.2015 r. przeprowadzono wizję lokalną w miejscu precyzyjnie wskazanym przez okolicznego mieszkańca (GPS: N50°25.627‚E020°33.481‚).

Nie prowadzono badań georadarowych.

Pomiar rzeźby terenu (LIDAR) w tym przypadku nie jest pomocny, ze względu na wielkość obiektu poszukiwań.

Nie przeprowadzono kwerendy fotografii lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Chrobrzu. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Zasób Fundacji Zapomniane, świadectwo spisane, imię: Władysław, ur. 1932, temat i słowa klucze: żydowskie groby w Chrobrzu, Zagłada Żydów w Chrobrzu, nadesłane do Fundacji Zapomniane przez wnuczkę, mieszkankę Pińczowa 29 października 2013 r.

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], małżeństwo z Chrobrza [kobieta – rocznik 1932], miejsce zamieszkania: Chroberz, temat i słowa klucze: żydowskie groby w Chrobrzu, Zagłada Żydów w Chrobrzu, Chroberz, 10 marca 2015 r.

IPN Ki 013/2092. Akta sprawy przeciwko Kazimierzowi Siemianowskiemu.

IPN Ki 128/25, Akta śledztwa i akta sądowe dot. Kazimierza Siemianowskiego, s. Antoniego, ur. 27.01.1909 r.

IPN GK 163/6, Kwestionariusze o egzekucjach masowych i grobach masowych. Województwo kieleckie.

IPN BU 2448/356-357, Ankiety Głównej komisji badania zbrodni hitlerowskich w Polsce.

IPN GK 179/103, Zbrodnie hitlerowskie popełnione na terenie powiatu pińczowskiego – zestawienie.

IPN Ki 53/5097 k. 135-143. Zbrodnie popełnione w okolicach Chrobrza.

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Woj. kieleckie, Warszawa 1980, s. 46.

Domański T., Jankowski A., “Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939-1945”,  s. 264-266.

Bochniak P., Czy wiesz, że… żyli wśród nas, http://chroberz.info/serwis/chroberz.info/serwis/index.php/czy-wiesz-ze/1878-czy-wiesz-e, (dostęp: 26.03.2015), wydruk.