Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

W marcu 1972 r. przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku Franciszek L. zeznał: “ […] późną jesienią 1942 roku żandarmi niemieccy ujęli ukrywającą się po likwidacji getta w Siemiatyczach Żydówkę. Nazywała się ona Berkowa. Miała około 30 lat. Żandarmi zabrali ją jak też jej synka w wieku 5 lat i zamordowali w lasku Grabina. W 2019 r. do Fundacji zgłosił się obecny właściciel lasu, w którym ma się znajdować grób kobiety z dzieckiem. W trakcie wizji lokalnej grobu podzielił się swoją wiedzą na temat okoliczności śmierci kobiety z Siemiatycz: “To znaczy, ja znam z opowiadań, bo jak było to morderstwo, to ja miałem rok dopiero. Ale ten pan [naoczny świadek, z którym nasz rozmówca pozostawał w kontakcie] miał trzynaście lat. I on twierdzi, że on widział ten moment, jak oni ich zatrzymali, bo ci żandarmi jechali przez wieś, tak bokiem wsi, a ta kobieta z tym chłopcem była na podwórku u kogoś. I ona wystraszyła się, zaczęła uciekać. I oni zobaczyli, że ktoś ucieka. Zatrzymali ich i zastrzelili. A ten pan twierdzi, że on to widział, ten moment zatrzymania. Ale tego zastrzelenia nie widział, bo oni ich popędzili kilometr do lasu tam. O, i tak to wszystko… I tam była mogiła.

[…]

– A ta Żydówka się tu ukrywała z dzieckiem gdzieś?

– Ja tego nie wiem, ona chyba błądziła tam, no… bo nie było, że ktoś ją wydał

tam. Może się ukrywała, może ona poszła posiedzieć, nie… Tylko taki to był pech, że akurat ci

żandarmi jechali. I to wszystko było.” (Lachówka, jesień 2019 r.)

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w 2020 roku ramach projektu “Punkty Odniesienia – oznakowanie 24 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami.”. Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia. 

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://tinyurl.com/muknnyd6

Projekt  “Punkty Odniesienia – oznakowanie 24 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami. ” był realizowany dzięki dofinansowaniu Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny oraz  The Matzevah Foundation.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 20.01.2020r. przeprowadzono wizję lokalną w obecności świadka w celu ustalenia lokalizacji grobu dwóch ofiar. Obszar wskazany (GPS: N52°29.991′ E022°50.572′) został ówcześnie oznaczony przez świadka, wkopanym fragmentem okorowanego drzewa.

Obraz rzeźby terenu (LiDAR) ukazuje liczne naruszenia gruntu w tej lokalizacji.

Nie prowadzono kwerendy zdjęć lotniczych dla tego obszaru.

W miejscu wskazania i oznaczenia przeprowadzono badania z użyciem georadaru w celu precyzyjnego ustalenia grzebaliska dwóch ofiar. Na echogramie o nazwie LAC20001 oraz LAC20002 zaznaczono strefę anomalną na ok. 5.60 mb – ok. 8.20 mb. Na echogramie LAC20001 zarejestrowano anomalię rozpoczynająca się na ok. 5.60 mb i kontynuującą się do ok. 8.0 mb, o przybliżonej głębokości 1.30 – 1.50 m p.p.t. Na echogramie o nazwie LAC20002 zarejestrowano anomalię na ok. 5.60 mb – 7.20 mb, o przybliżonej głębokości 1.30 – 1.50 m p.p.t. Anomalia zarejestrowana na obu echogramach (LAC20001/LAC20002) może być związana z poszukiwanym grobem dwóch ofiar.

Dziękujemy International Holocaust Remembrance Alliance oraz Ambasadzie Republiki Federalnej Niemiec w Warszawie za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zostały przeprowadzone badania georadarowe do tego miejsca.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Lachówce. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Zeznanie Franciszka Lubowickiego z 15 marca 1972 r. OKBZHB S. 183/68

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], Norbert S. mieszkaniec Siemiatycz, współwłaściciel działki, na której znajduje się grób, słowa klucze: żydowski grób w Lachówce; rozm. przepr. Agnieszka Nieradko i Aleksander Schwarz, Siemiatycze, 20 stycznia 2020 r.