Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Przysiółek Buczyna we wsi Zbylitowska Góra stał się w latach 1942-44 miejscem straceń i masowych pochówków ok. 6000 Żydów z getta tarnowskiego w tym 800 dzieci z gettowego sierocińca oraz 2000 oficerów Wojska Polskiego oraz działaczy państwa podziemnego. Niektóre źródła podają również liczbę 10 000 pomordowanych. Według Kwestionariusza o egzekucjach masowych i grobach masowych z września 1945 r. znajduje się tam co najmniej 6 grobów o nieznanych rozmiarach (IPN Gk 163/11, s. 3 i 4). Natomiast w aktach sprawy o sygnaturze Ds. 1/70 w tomie 22 na karcie nr 108 znajduje się informacja o protokole sądowym z oględzin masowych grobów z dnia 22 września 1945 r. W jej trakcie opisano następujące groby: 2 groby o wymiarach 3×12 m, dwa groby 3×16 m, jeden grób 3×22 m, dwa groby 3×30 m, i jeden 55 kroków na 54 kroki. Do ich kopania zagnano przymusowych robotników, siłą wcielonych w szeregi Baudienstu.

W sierpniu 2015 r. zarejestrowaliśmy relację pana Jana, rocznik 1922, jednego z robotników przymusowych: “W czterdziestym roku, jak strzelali Żydów, to miałem 20 lat. Przymusowo brali do roboty, do takich batalionów [Baudienst – Służba Budowlana w Generalnym Gubernatorstwie]. Pracowało się różnie, w Tarnowie mieli te całe koszary, do pracy się tam chodziło, melioracje się robiło, na cegielnie nas brali. Jednym razem zauważyliśmy, jak my szli do pracy, że w Tarnowie wypędzają z domów, pewnie Żydów wypędzają, no i tak. Jednego dnia nas z pracy ściągnęli o 11, wyprowadzili na plac katedralny, ustawili trójkami. Patrzymy, a tam cały rynek ludności, a oni wszystko w kuckach, kucali na ziemi, bo nie wolno im było stanąć. To byli wygnani Żydzi. Nam kazali w ten czas te bagaże ściągać, które [Żydzi] mieli na plecach i rzucać na kopę. Myśleli Żydzi, że ich gdzieś przesiedlą, oni tam bronili się, wołali, że mają jedzenie w tych plecach, żeby nie zabierać. No ale rozkaz był, jak który nie chciał oddać tego bagażu to Niemiec łagą go przez głowę, aż krew tryskała. Później tych Żydów zagnali po schodach na dół i pognali, tam była szkoła [prawdopodobnie chodzi o szkołę podstawową im. Czackiego]. My pojechali z tymi walizkami do tej [szkoły], patrzę, a tam z piwnic unosi się dym, a tam krzyk w piwnicach i wołali: Wody! Wody! Była tam studnia i naczynia, nabrałem tej wody podniosłem do okienka. Tylem na tym skorzystał, żem kopniaka dostał od Niemca, akurat wyszedł, zauważył żem tą wodę podawał. Kopnął i powiedział, że jak się powtórzy, to mnie zastrzeli. W nocy z pół sali naszych wzięli na żydowski cmentarz, tam zakopywali tych Żydów poduszonych parą. Wyglądało, jakby para była.

Po kilku dniach zabrali nas kilku na samochód i wiozą mnie tu w kierunku Zgłobic, skręcili tu prawo na Buczynę. A tu w Buczynie patrzę, a tam wykop, tych rowów tam było nawykopywanych. Długie rowy w tych nizinach pokopane, jakieś dwa metry szerokie i do dwóch metrów głębokie. I to dużo w ten czas tych rowów stało pustych. Nagle słychać warkot samochodów, patrzymy, a tu przyjechały dwie ciężarówki, na jednej byli żywi, a na drugiej trupy. Najpierw wzięli tych żywych, zagnali ścieżką na dół, dwójkami ich gnali do tych rowów i tam strzelali po dwóch, dwóch Żydów podchodziło, z tyłu w głowę strzelali, oni się przewracali wprost do tego rowu. Jak któryś się nie przewrócił to go tam pchnęli i tam poprawił jeszcze strzałem. Natomiast tych zabitych, co przywieźli, to nam kazali ściągać do tych rowów. Tam przecież dojazdu nie było, to z góry nam kazali ściągać, to za nogi my brali i ściągali do rowu. Przy rowie, jak który był w ładniejszym ubraniu, niesplamionym, to nam kazali ściągnąć, na kupę rzucić, a jego w koszuli czy w kalesonach do rowu. Później [kazali] posypać wapnem i zasypać.” (Zbylitowska Góra, 12 sierpnia 2015 r.)

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W trakcie wizji lokalnej dnia 07.09.2015 r. przeprowadzono badania georadarowe w siedmiu lokalizacjach które mieszczą się na terenie lasu „Buczyna”.(GPS: 1. N49°59.108‚E 020°54.014‚, 2. N49°59.097‚E020°54.009′, 3. N49°59.091‚E 020°54.010‚, 4. N49°59.069‚E 020°53.973‚ 5. N49°59.089‚E 020°53.942‚, 6. N49°59.097‚E020°53.972‚, 7.N49°59.091‚E020°53.967‚). Żadna lokalizacja poddana geofizycznym badaniom nie była wskazana przez świadka. Wyniki badań georadarowych potwierdziły obecność anomalii, których pochodzenie może być związane z obecnością zbiorowych lub masowych grobów. Miejsce to wymaga kompleksowych badań geofizycznych oraz poszerzonej kwerendy fotografii lotniczych.

Pozyskano fotografię lotniczą dla tego obszaru z 1944 r. Interpretacja zdjęcia w poszukiwaniu zbiorowych grobów jest nie możliwa ze względu na gęsto porastający las, który przysłania szczegóły na powierzchni ziemi. Pogłębiona kwerenda fotografii lotniczych dla tego obszaru nadal trwa.

Interpretacja pomiaru rzeźby terenu (LIDAR) dla tak zróżnicowanego topograficznie obszaru jest niemiarodajna.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Zbylitowskiej Górze. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], imię: Jan [świadek naoczny, robotnik przymusowy], data ur. 1922, temat i słowa klucze: żydowskie groby w Zbylitowskiej Górze, rozm. przepr. Agnieszka Nieradko, Zbylitowska Góra, 8 lipca 2014 r.

Rejestr  miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945, woj. tarnowskie, Warszawa 1984, s. 243-244.

IPN BU 2448/506, Karty egzekucji.

IPN GK 163/11, Kwestionariusze o egzekucjach masowych i grobach masowych – woj. krakowskie.

Pomniki i miejsca pamięci upamiętniające mordy dokonane na ludności polskiej w czasie II wojny światowej, IPN Kr 12-1-1-49- IPN Kr 12-1-1-58, dot. grobów wojennych w Buczynie.

IPN Kr 1/1371, Sąd Grodzki w Tarnowie, sygn. zg. (1946-1950), Sąd Powiatowy w Tarnowie, sygn. I Ns I, I Ns (1951-1955).

IPN BU 2448/505, IPN BU 2448/500 Ankiety Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce oraz Okręgowej Komisji Badania Hitlerowskich w Warszawie zebrane w latach 1968-1972. Ankiety dotyczące województwa krakowskiego – VII.  Powiat Tarnów: ankiety VII.