Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

“Getto w Siedliszczu utworzono 1 czerwca 1940 r. Została w nim zamknięta cała ludność żydowska miasteczka, licząca około 2500 osób. Mieszkańcy getta wykonywali głównie prace melioracyjne przy regulacji rzeki Mogielanki dla Wasserwirtschaft Inspektion [niemieckiego zarządu gospodarki wodnej]. W kwietniu 1942 r. przywieziono do Siedliszcza blisko 3000 Żydów z Czechosłowacji, a już w maju zaczęto wywozić ich do obozu zagłady w Sobiborze”. (Figiel, 2011 r.)

Według Kwestionariusza o egzekucjach masowych i grobach masowych z drugiej połowy lat 40 wynika, że w 1943 r. na terenie Siedliszcza zamordowano 120 osób. Wśród zamordowanych byli Żydzi zarówno miejscowi jak i pochodzący z Czech oraz Cyganie i miejscowi gospodarze. (IPN Gk 163/13)

W Biuletynie GKBZHwP z 1957 r. czytamy, że w latach 1940-44 na terenie Siedliszcza zamordowano “120 osób, Polaków, Żydów i Cyganów”. Zbrodni dokonała żandarmeria z Cycowa. Szczątki ofiar zagrzebano na cmentarzu (brak informacji na któym) oraz częściowo w polu. Z kolejnych dokumentów dowiadujemy się, że miejscem grzebania ciał były cmentarze rzymsko-katolicki i żydowski. Ofiary miały zostać przewiezione z miejscowego obozu pracy oraz okolicznych wiosek. (IPN Bu 2448/553)

Rejestr miejsc i faktów zbrodni z 1986 r. wspomina o egzekucji z 1941 r., kiedy to “przy budynku obecnego internatu hitlerowcy rozstrzelali ok. 50 osób. Wśród ofiar byli Polacy, jeńcy radzieccy i Żydzi. Brak informacji o miejscu pochówku”. (Rejestr Miejsc… woj. chełmskie, 1986) 

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w 2022 roku ramach projektu “Punkty Odniesienia – oznakowanie 25 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami”. “Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia. 

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://tinyurl.com/muknnyd6

Projekt  “Punkty Odniesienia – oznakowanie 25 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami.” był realizowany dzięki dofinansowaniu Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny oraz The Matzevah Foundation.

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W dniu 01.06.2020 r. przeprowadzono wizję lokalną na cmentarzu żydowskim w celu odnalezienia lokalizacji zbiorowego grobu lub zbiorowych grobów. Obszar w którym ma się znajdować grób był ówcześnie zakreślony przez świadka (przybliżone koordynaty GPS:N  51°11’42.01”E 023°09’31.65”).

Pomiar rzeźby terenu (LiDAR) ukazuje wyraźne naruszenia gleby w południowej części cmentarza. W szczególności duża depresja zlokalizowana blisko południowej granicy cmentarza oraz zbiór mniejszych naruszeń sugerują, że z wysokim prawdopodobieństwem obszar ten może zawierać zbiorowe groby o różnych formatach.

Nie prowadzono kwerendy zdjęć lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości żydowskich ofiar w Siedliszczu. Jeżeli wiesz coś więcej napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com. 

Bibliografia

Grzegorz Figiel “Siedliszcze, stan badań, źródła archiwalne i ikonograficzne dotyczące dziejów miasta i gminy” Siedliszcze-Chełm 2011,  s. 130

Grzegorz Figiel, Robert Kozyrski, Aleksandra Kuczyńska “Od prehistorii do współczesności. Odkrywanie lokalnej tożsamości mieszkańców Siedliszcza”, Siedliszcze 2011 s. 231-232

IPN BU 2448/553 Ankiety dot. ofiar narodowości żydowskiej w m. Siedliszcze pow. Chełm Lubelski ze zbioru ankiet Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce 

IPN BU 2448/555 Ankiety dot. ofiar narodowości żydowskiej w m. Siedliszcze pow. Chełm Lubelski ze zbioru ankiet Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce 

IPN Gk 195/VIII/6 Dokument dot. ofiar narodowości żydowskiej w m. Siedliszcze ze zbioru Alertów Harcerskich na temat miejsc zbrodni hitlerowskich w Polsce pow. chełmski

IPN Gk 174/456 Wyciąg wyników ankiety o zbrodniach hitlerowskich popełnionych na terenie pow. Chełm Lubelski (dot.także m. Siedliszcze) ze zbioru Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Krakowie

Rejestr Miejsc i Faktów Zbrodni popełnionych przez Okupanta Hitlerowskiego na Ziemiach Polskich w latach 1939-1945 woj. chełmskie, Warszawa 1986

Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Warszawa 1957, strona 184

IPN GK 163/13 Kwestionariusz o egzekucjach masowych i grobach masowych woj. lubelskie, powiaty Chełm, Hrubieszów, Krasnystaw

Dziękujemy International Holocaust Remembrance Alliance za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości. Materiały do tej strony zostały opracowane, zdigitalizowane i udostępnione w ramach projektu “Rozwój cyfrowego archiwum żydowskich grobów wojennych poza obozami Zagłady i edukacyjne wykorzystanie zasobów archiwum”, ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.