Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

22 lipca w 2015 r. z sołtysem wsi Radwany-Zaorze odbyliśmy wizję lokalną polany w lesie, na której według sołtysa znajduje się zapomniany żydowski grób. Spoczywają w nim zwłoki żydowskiej rodziny (kobiety z dwójką dzieci lub dwojga dorosłych z dzieckiem). Pan sołtys, jako uczeń szkoły podstawowej, na początku lat 60. przychodził na miejsce grobu razem z klasą i nauczycielami. Wtedy jeszcze była tam usypana mogiłka. Obecnie nie nie ma po niej śladu.

Mieszkanka Radwanów (rocznik 1930), którą spotkaliśmy tego samego dnia, precyzuje: “Niemcy zabili troje młodych Żydów. Jak jeszcze Niemcy byli, chodziłam na grzyby, to [ludzie] chodzili, oglądali, jeszcze nie były pochowane dobrze. Oni [Żydzi] przychodzili tu do wsi, takie młode, chłopiec miał może 16 lat i dwie dziewczyny, jedna dziewczynka mała, może 10 lat miała. Oni przychodzili tam do nas do wsi, ja tam mieszkałam na Mroczkach, wieczorem, żeby im tam mleka dać, tam mamusia im wynosiła. Ukrywali się w lesie, mieli okop. Pozabijali ich i tak leżeli. Oni uciekali do lasu, ale wszystkich pozabijali. Może to i rodzeństwo było. Żandarmi jechali z Prosienicy i tam ich… Raczej to w lecie było.” (Radwany, 22 lipca 2015 r.)

Według naszych rozmówców, zamordowani Żydzi mogli pochodzić z Prosienicy z rodziny Bobcuków. Nie wiadomo jednak, czy tak byli nazywani, czy też było to ich prawdziwe nazwisko.

W Rejestrze miejsc i faktów zbrodni znajduje się informacja o zamordowaniu przez żandarmów trojga Żydów, w tym jednego dziecka, w Radwanach, 30 metrów od drogi z Radwan do Mroczek. Zwłoki zakopano w miejscu egzekucji.

Lokalizacja grobu do dnia dzisiejszego pozostaje nieznana.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w Radwanach. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], imię: – [świadek historii], miejsce zamieszkania: Radwany-Zaorze, data ur. 1930, temat i słowa klucze: żydowskie groby w Radwanach, rozm. przepr. Agnieszka Nieradko, Radwany, 22 lipca 2015 r.

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Województwo łomżyńskie, Warszawa 1955, s. 169.

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości.