Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Wiosną 2022 r. spotkaliśmy się w Łabuńkach z Panią Agnieszką Szykułą-Żygawską, z którą pojechaliśmy do na teren dworu należącego przed wojną do rodziny Łabędzkich. Dziedzic majątku w Łabuńkach, Maciej Łabędzki, udzielił schronienia żydowskiej rodzinie, składającą się z rodziców i dziesięcioletniego syna. […] Pracowali w ogrodzie jako zwykli robotnicy. […] Spali w sadzie owocowym przysłoniętym parkiem od strony szosy. Świadkowie II Wojny Światowej z Łabuniek wiedzą, że owe trzy osoby żydowskiego pochodzenia to rodzina Schulmanów-ostatni przedowjenni włascicele browaru w pobliskim Jatutowie.

W swoim artykule “Kryjówka u dziedzica” Agnieszka Szykuła-Żygawska pisze: “Jednego z letnich wieczorów czasów wojny przez wieś przeszła jakaś banda i część z niej zaszła do dworu żądając jedzenia. Dziedzic zameldował o tym wydarzeniu Niemcom. Ci po przybyciu na miejsce, rozeznaniu okolicy poczęli stołować się u Dunin-Łabędzkiego, po czym postanowili obejść okolicę. Nieświadoma ich obecności rodzina żydowska pozostawała w swoim prowizorycznym namiocie w sadzie. […] Żandarmi uśmiechali się pobłażliwie, jakby naigrawać się z ich oszalałej, śmiertelnej trwogi, a po tym jeden z nich powoli wyciągnął z pochwy pistolet, obejrzał go dokładnie, przyłożył staremu do głowy i strzelił. Zamordowali także jego żonę i syna”.

Janusz Strzempek z Łabuniek kojarzy to tragiczne wydarzenie z opowieści swojej nieżyjącej matki- Mama była córką kowala zatrudnionego we dworze u Łabędzkiego. „Dziadek,, podobnie jak i inni pracownicy dworu, słyszał strzały, od których zginęła żydowska rodzina”. Dodaje: „Mama, dziadek wspominali, że rodzinę nakazali im zakopać. Zrobili im wspólną mogiłę pod jedną z lip w parku. Tam zapewne ich zwłoki spoczywają do dziś”.

Karta egzekucji z 1968 roku potwierdza opisane w artykule zdarzenia. 

“Rodzina żydowska Szulmanów przechowywała się od wiosny do żniw 1942 r. we wsi Łabuńki w powiecie zamojskim u zamożnego gospodarza tej wsi nazwiskiem Łabędzki Maciej. Otrzymali od niego schronienie, wyżywienie i zatrudnienie w ogrodzie przy pracach lekkich. W czasie żniw przypadkowo Niemcy spotkali tych Żydów w sadzie i na miejscu rozstrzelali całą rodzinę. Wbrew zwyczajowi stosowanemu przez Niemców Łabędzki nie został ukarany za przechowywanie Żydów”. (IPN Lu 501/706) 

W czasie wizji lokalnej pani Szykuła-Żygawska wskazała przybliżoną lokalizację grobu “przed kapliczką”, w pobliżu lip. 

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości żydowskich ofiar w Łabuńkach. Jeżeli wiesz coś więcej napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com. 

Bibliografia

IPN Lu 501/76

Agnieszka Szykuła- Żygawska “ Kryjówka u dziedzica” w: “U źródła” Kwartalnik Gminy Łabunie  październik-grudzień 2020 

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], imię: Agnieszka Szykuła-Żygawska, temat i słowa klucze: Łabuńki, rodzina Szulmanów, rozm. przepr. Agnieszka Nieradko i Marek Kołcon, Łabuńki,  4 maja 2022 r.

Dziękujemy International Holocaust Remembrance Alliance za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości. Materiały do tej strony zostały opracowane, zdigitalizowane i udostępnione w ramach projektu “Rozwój cyfrowego archiwum żydowskich grobów wojennych poza obozami Zagłady i edukacyjne wykorzystanie zasobów archiwum”, ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.