Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Kłudzice odwiedziliśmy latem 2021 roku, gdzie przybliżone miejsce położenia grobu dwóch mężczyzn wskazał nam Jakub C., lokalny historyk i aktywista, któremu historię tego miejsca opowiedział mieszkaniec Kłudzic Pan Wacław K.

„W drewnianym domu, na zakręcie w Kłudzicach, mieszkał pan Wacław K., niestety już świętej pamięci. Wacław był kimś w rodzaju lokalnego społecznika i historyka. Jako dziecko pamiętał wojnę. Ta historia jest dość krótka, podobnie jak wiele innych historii, które słyszałem, ma wspólny mianownik. Starzy ludzie do samego końca bali się je opowiadać. To są historie, które opowiedzieli mi zasadniczo już na sam koniec życia i poumierali, więc teraz tylko one żyją w mojej głowie. Są oczywiście obarczone pewną brakiem precyzji, wynikłym z tego, że minęło 80 lat, ja jestem jednak źródłem informacji z drugiej ręki.

Ojciec Wacława pomagał Żydom w momencie, zanim ogrodzono getto w Piotrkowie Trybunalskim, zanim zaczęła się akcja likwidacyjna. Oni przychodzili, mieli taką jakby kopę ziemniaków. Niestety któregoś dnia się wszystko skończyło, bo granatowy policjant przyjechał na rowerze, ich wypatrzył. Stłukł ich okrutnie pałkami i przegonił. To był ostatni raz kiedy Żydzi przedostali się z getta w ten rejon w poszukiwaniu jedzenia, czyli to już musiała być wiosna… no tak myślę, że wiosna, naprawdę nie dalej chyba jak lato 1941 r., bo później to już getto uszczelniono i się wzięto za wywożenie ludzi do obozów. Szli drogą od Piotrkowa do Kłudzic, na górce. I sobie szli tak po prostu, w biały dzień i podjechał nagle od nich, od tyłu, samochód niemiecki. Niemiec zaczął ich przepytywać, kim są, skąd idą, jakie mają papiery, jakaś dyskusja się wywiązała, po czym Niemiec nawet nie wysiadając z samochodu, po prostu stanął w tym aucie, zastrzelił ich obu, po czym zawołał pastuszka, który wypasał krowy i powiedział, że mają sobie posprzątać to wszystko. I po prostu Niemcy odjechali i zostawili tego dzieciaka z tymi trupami, on pobiegł do wsi, powiedział, co się stało. Rosła tam jabłonka i oni tu po prostu wykopali dołek, wrzucili, zakopali… Potem, Wacław opowiadał, poszli sobie zobaczyć, bo to była taka, wiecie, dziecinna ciekawość, no, pójść zobaczyć martwego człowieka. No i to było wszystko. Wacław mówił, że nie przypomina sobie, żeby oni byli wykopani. […]  Nie mówił mi, czy byli młodzi, czy starsi. On opowiadając o tych od ziemniaków, to mówił, że oni wszyscy przez głód wyglądali staro. Mieli pozapadane policzki, wypadały im zęby, mieli bardzo zniszczoną, bladą, popękaną cerę. Grób jest albo w pasie drogowym, albo na prywatnym polu. (Kłudzice, 23 lipca 2021 r.)

Upamiętnienie

Miejsce grobu zostało oznaczone drewnianą macewą w 2022 roku ramach projektu “Punkty Odniesienia – oznakowanie 25 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami”. “Punkty odniesienia” to próba znalezienia sposobu na znakowanie odnalezionych mogił, zanim możliwe będzie ich upamiętnienie. Działanie ma na celu drobną ingerencję w krajobraz tych miejsc, która przypominałaby o tym, co w nim niewidoczne, a często obecne w pamięci lokalnych społeczności. Będąc jedynie tymczasowym upamiętnieniem, drewniane macewy mają otwierać możliwość przejęcia przez lokalne społeczności opieki nad tymi miejscami, oswojenia ich, a być może także uruchomienia własnych, związanych z nimi praktyk lub trwałego ich upamiętnienia.

Więcej o projekcie można przeczytać tutaj: https://zapomniane.org/wp-content/uploads/2018/10/MACEWY_punkty-odniesienia_folder.pdf

Projekt  “Punkty Odniesienia – oznakowanie 24 żydowskich grobów wojennych drewnianymi macewami. ” był realizowany dzięki dofinansowaniu Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny oraz  The Matzevah Foundation.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji nt. tożsamości żydowskich ofiar w Kłudzicach. Jeżeli wiesz coś więcej napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Nagranie Fundacji Zapomniane [zapis audio], Jakub C., rozm. przepr. Andrzej Jankowski i Agnieszka Nieradko, Kłudzice, 23 lipca 2021 r.

Dziękujemy International Holocaust Remembrance Alliance za dofinansowanie projektu badawczego, dzięki któremu zdobyliśmy materiały dotyczące tej miejscowości.