Typ miejsca

Informacje nt. zbrodni

Do mordów na Żydach na terenie Ochotnicy Dolnej dochodziło wielokrotnie. Z dokumentów GKBZH w Polsce wynika, że w latach 1942-1943 Niemcy wymordowali całe żydowskie rodziny, w tym: Gasnerów, Wenzelbergów, Aptelbanów, Englenderów, Sussmanów, Komunholdzów. (IPN BU 2448/475, s. 3).

Zwłoki pomordowanych były najczęściej zakopywane na osiedlu zwanym Młynnem. Na Młynnem zostały zakopane zwłoki członków Judenratu zastrzelonych 24 kwietnia 1942 r. Wśród zamordowanych byli: Salomon Mesinger – właściciel karczmy i sklepu spożywczego, Hochauser, dwóch Furmanów, Sussman. Fakt zamordowania radnych żydowskiej gminy wspomina mieszkaniec Ochotnicy Dolnej w zeznaniu z sierpnia 1975 roku: “[…] chyba sześciu Niemców wyprowadzało z domu Żyda Weissa, gdzie mieli swoją gminę, ich radnych. Wyprowadzanych było 6-7, dziś już dokładnie nie pamiętam. Niemcy poprowadzili wszystkich Żydów za dom Weissa nad rzekę. Stamtąd słyszałem strzały. Następnie otrzymałem polecenie od sołtysa, bym wziął udział w przewożeniu zwłok rozstrzelanych Żydów. Przewoziłem, nie pamiętam, czy przewiozłem jedne zwłoki, czy więcej na osiedle Młynne, gdzie został wykopany jeden wspólny grób i tam zwłoki te pogrzebano. Pamiętam, że wśród rozstrzelanych widziałem zwłoki Klapholtza. Dalszych nazwisk nie pamiętam.” (S 24/04/Zn, s. 73-74)

Z ustaleń poczynionych przez studentów Koła Naukowego Historyków UJ, prowadzących badania terenowe w Ochotnicy Dolnej wynika, że wśród zamordowanych w 1942 r. członków Judenratu były następujące osoby (list z dnia 8.09.2014 r. z IPN KŚZpNP OBUiAD w Warszawie do Komisji Rabinicznej zawierający podsumowanie ekspertyzy historycznej dotyczącej żydowskich grobów wojennych na terenie gminy Ochotnica Dolna wykonanej w 2008 r.):

• Kalmon Feldschreiber
• Fogelhut (brak imienia)
• Förster (brak imienia)
• Förster (brak imienia)
• Izaak Hochhauser
• Jemen Hochhauser
• Dawid Kepler
• Salomon Messinger
• Salomon Szlachet
• Geśla Süssman
• Süssman (brak imienia)
• Moryc Wencelberger

Na tym samym osiedlu w nieznanym miejscu spoczywają zwłoki członków rodziny Appfel, Schlachetów oraz innych nieznanych z nazwiska, zamordowanych we wrześniu 1942 r.: “Wówczas zobaczyłem, że jeden z Niemców pobiegł do ogrodu za Żydem nazwiskiem Appfel. Dopędził go i począł go bić pistoletem, a gdy upadł kopał go. […] Strzelił do niego w tył głowy. Żyd upadł martwy. Po zastrzeleniu Appfla, ten sam gestapowiec oddał strzał do stojącej na podwórzu jego córki. Widziałem, że oddał do niej trzy kolejne strzały. Ta jednak nie upadła. Wtedy kopnął ją i dopiero wówczas upadła. Do leżącej jeszcze strzelał. Drugi z gestapowców w tym czasie wszedł do domu Appflów, w którym znajdowała się jeszcze żona Appfla. Z domu tego słyszałem jeszcze strzały. Samego faktu zabójstwa żony Appfla nie widziałem. W tym samym dniu ci sami gestapowcy strzelali jeszcze Żydów w innych domach. Słyszałem strzały w domu Schlachetów i widziałem zwłoki 30-kilkuletniej Lejki Schlachety. W tym dniu widziałem jeszcze kilka innych zwłok, ale nazwisk ofiar nie pamiętam. Zwłoki Żydów furmani zwozili do wykopanej mogiły na osiedlu Młynne i tam ich grzebano.” Zeznania Karola B. złożone 6.08.1975 r. przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Krakowie (S 24/04/Zn, s. 91-92)

Ten sam świadek widział śmierć  30-letniej Żydówki: “W 1942 r., chyba było to latem, widziałem rozstrzelanie jednej Żydówki. Nie znałem jej nazwiska. Pochodziła z domu żydowskiego znajdującego się w naszej wiosce poniżej poczty. U nas mówiono – Do Szlachety. Widziałem wówczas, że Niemiec w mundurze gestapo wyprowadził z domu za budynek około 30-letnią Żydówkę i tam oddał do niej strzał z broni palnej. Strzelił do niej z przodu, gdyż w chwili, gdy przystawiał do niej rewolwer, ta odwróciła głowę, a widząc broń skierowaną do siebie, zasłoniła się rękami. Zwłoki pogrzebano na Młynnem.” (S 24/04/Zn, s. 36-37)

Identyfikacja grobu na podstawie nieinwazyjnych badań.

W trakcie wizji lokalnej dnia 29.09.2015 r. wskazano dwa groby, pojedynczy oraz zbiorowy (GPS: 1. N49°32.226‚E 020°18.924‚ ,2. N49°32.233‚E020°18.926′). Przeprowadzono badania georadarowe we wskazanym miejscu zbiorowego grobu (GPS: N49°32.233‚E020°18.926′). Pomimo niskiej jakości danych podjęto próbę interpretacji. Przybliżony format anomalii to długość ok. 3,2 – 3,7 m, szerokość ok. 2,5 – 3,0 m, głębokość nieznana.

Lokalizacja pojedynczego grobu nie została potwierdzona badaniami georadarowymi.

Pomiar rzeźby terenu (LIDAR) nie jest pomocny w tym przypadku.

Nie przeprowadzono kwerendy fotografii lotniczych dla tego obszaru.

Kontakt i współpraca

Nadal poszukujemy informacji na temat tożsamości ofiar i lokalizacji żydowskich grobów w gminie Ochotnica Dolna. Jeżeli wiesz coś więcej, napisz do nas na adres mailowy: fundacjazapomniane@gmail.com.

Bibliografia

Zasób Fundacji Zapomniane, list  z dnia 8.09.2014 r. z IPN KŚZpNP OBUiAD w Warszawie do Komisji Rabinicznej zawierający podsumowanie ekspertyzy historycznej dotyczącej żydowskich grobów wojennych na terenie gminy Ochotnica Dolna wykonanej w 2008 r.

Zasób Fundacji Zapomniane, list przewodni z dnia 6.05.2014 r. IPN KŚZpNP Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie wraz z kopiami zeznania 11 mieszkańców Ochotnicy i Tylmanowej, którzy zeznawali na przełomie lipca i sierpnia 1975 r. ws. zbrodni nazistowskiej w Ochotnicy i Tylmanowej sygn. S 24/04/Zn.

IPN BU 2448/475, Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce Archiwum woj. krakowskie, pow. Nowy Targ, represje na ludności żydowskiej przed utworzeniem getta.

IPN BU 2448/473, Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce Archiwum woj. krakowskie, pow. Nowy Targ, Egzekucje.

IPN GK 163/10 Ankieta. Egzekucje. Groby. Województwo krakowskie, Tom III, Kwestionariusze o egzekucjach masowych i grobach masowych – woj. krakowskie.

Karty z Kartoteki tematycznej GKBZHwP.

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez Okupanta Hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945, województwo nowosądeckie, Warszawa 1984, s. 84.